LÊ QUÝ ĐÔN KHUNG TRỜI KỶ NIỆM

Chủ Nhật, 8 tháng 2, 2015

NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

45. Biệt thự số 169 Công Lý (Nam Kỳ Khởi Nghĩa)

Đây là khu biệt thự nằm ở góc đường Công Lý - Hiền Vương (Nam Kỳ Khởi Nghĩa - Võ Thị Sáu) nhìn đối diện qua trụ sở công ty Terre Rouge của Pháp về các đồn điền cao su tại Việt Nam. Đầu tiên nó thuộc sở hữu của bà Janie-Marie Marguerite Bertin Rivière de la Souchère (1881-1963), sau khoảng năm 1931 nó thuộc Conseil d'Administration de la société. Thời VNCH căn biệt thự này thuộc sở hữu của bà Trần lệ Xuân. Năm 1973, biệt thự này là nơi làm việc của phó tổng thống Trần Văn Hương. Khi tu bổ dinh người ta cho chặt bỏ hàng cây sao ở phía sau lưng biệt thư trên đường Lê Quý Đôn để tạo khoảng trống cho trực thăng đáp xuống dinh. Sau năm 1975 nơi này trở thành cung văn hóa thiếu nhi thành phố HCM.

Tiểu sử của bà Janie-Marie Marguerite Bertin Rivière de la Souchère thao tạp chí Revue Sernamby năm 1998.

Gốc vùng Normandie, năm 23 tuổi bà đến Sài Gòn ngày 15 tháng 12 năm 1904. Bà đến Việt Nam gặp chồng là Charles River of Souchère. Năm 1909 bà đề nghị với chồng lập đồn điềm cao su, lúc đầu tuy không đồng ý nhưng trước sự kiên định của bà ông đồng ý với điều kiện là đồn điền không ở quá xa Sài Gòn. Đó là Long Thành cách Sài Gòn 55 km. Một trận hỏa hoạn xảy ra ba năm sau đó đã thiêu rụi tài sản của bà nhưng cũng không làm bà nhụt chí. Một ngôi làng mới có trạm xá và trường học được xây lên sau đó ít lâu là một ngôi chùa và nhà thờ. Ngôi làng được đặt tên là "Bertin Rivière de la Souchère".

Năm 1916 chồng bà đột ngột bị bệnh và qua đời ba ngày sau đó. Mặc dù đau khổ, cô quyết định theo đuổi công việc. Sau đó bà trở thành phó chủ tịch và chủ tịch danh dự của Syndicat des planteurs de Caoutchouc). Những người công nhân cao su gọi bà là mẹ vì bà đã tạo cho họ các sổ tiết kiệm và dành cho họ quyền lợi bình đẳng. Năm 1922, bà nhận được huân chương Croix de la légion d'Honneur.

Năm 1930, bà đã mất hết sản nghiệp vì cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới.

Năm 1939 nhờ sự giúp đỡ của bạn bè, bà đã khôi phục lại 200 mẫu cà phê và cây cao su.

Một tin buồn lại đến, con trai nuôi tên Jean của bà đã chết đột ngột tại Seyne sur Mer. Đau buồn, bà giao đồn điền lại cho William Bazé và trở về Pháp với hai đứa con Marie Josée và Pierre.

Tháng sáu năm 1940 bà về ở trong một lâu đài nhỏ ở Saumur.

Năm 1942 bà tham gia mặt trận nước Pháp tự do ở Mont Auroux vùng Var.

Bà không quay lại Đông Dương nữa mặc dù rất mong muốn. Tro cốt của chồng bà được đưa về Pháp.

Bà mất ngày 31 tháng 10 năm 1963 và được chôn cất tại nghĩa trang Seyne sur Mer.