Trong
hoàn cảnh khó khăn như đã nói trên, kỳ lạ và may mắn thay, về phương diện tài
liệu chuyên môn, giai đoạn nầy lại sản sinh được mấy quyển sách có giá trị và được những người làm công tác thư viện và
văn khố sử dụng nó trong một thời
gian khá dài do ở sự cố gắng của một vài hội viên có tâm huyết. Ðó là quyển Cataloging and Classification of Books = Phương Pháp Tổng Kê và
Phân Loại Sách, do ông Richard K. Gardner, Cựu Cố Vấn Thư Viện, Phái
Ðoàn Cố Vấn của Ðại Học Michigan tại Việt Nam biên soạn, và bà Nguyễn Thị Cút, Phụ Tá Thư Viện, Sở Thông Tin Hoa Kỳ tại
Sài Gòn phiên dịch; quyển Lưu Trữ Hồ Sơ của Nguyễn Hùng Cường; và quyển Mục Lục Phân Tích Tạp Chí Việt
Ngữ, 1954-1964 của Trần Thị
Kim-Sa. Quyển sách thứ nhứt được Cơ Quan Văn Hóa Á Châu
(Asia Foundation) tài trợ trong việc xuất bản; nó được ấn hành hai lần, lần đầu
vào năm 1959 và lần thứ nhì vào năm 1966.
Ở ấn bản lần thứ nhứt, quyển sách nầy là song ngữ (Anh-Việt) với một Phụ
Lục gần 300 trang là bảng phân loại thập phân Dewey trình bày bằng ba ngôn ngữ:
Anh-Pháp-Việt. Ở ấn bản lần thứ nhì, quyển
sách trở thành đơn ngữ (Việt); phần Phụ Lục vẫn là bảng phân loại thập phân
Dewey nhưng chỉ là song ngữ thôi (Anh-Việt). Hai quyển kia đều do Học Viện Quốc
Gia Hành Chánh xuất bản năm 1965.
2. Giai Ðoạn 1967-1973
Ðặc điểm của giai đoạn nầy là sự phát triển bắt
đầu có kế hoạch. Lý do: sự ra đời của Cơ
Quan Phát Triển Thư Viện--CQPTTV (Library Development Activity), một bộ phận của
Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế của Hoa Kỳ (USAID = United States Agency for
International Development). Vị Cố vấn đứng
đầu CQPTTV là ông John Lee Hafenrichter (mà
chúng tôi thường gọi tắt là ông Haf).
Giúp đỡ cho ông Haf trong cơ quan nầy có 2 người Việt Nam là bà Lưu
Chiêu Hà và ông Nguyễn Tĩnh Thuật, về sau có thêm cô Lê Thu Nguyệt tốt nghiệp về
thư viện ở Úc về.
Cơ Quan Phát Triển Thư Viện (CQPTTV) có một
chương trình hoạt động với những mục tiêu cụ thể trên ba lãnh vực : 1) Về cơ sở
vật chất, thực hiện một hệ thống thư viện cho VNCH gồm đầy đủ các khối thư viện
công cộng, học đường, đại học và chuyên ngành theo một mô hình kim tự tháp với
Thư Viện Quốc Gia ở trên đỉnh; 2) Về nhân sự, đào tạo một đội ngũ nhân viên
chuyên môn về công tác thư viện gồm 2 luồng: nhân viên sơ cấp và trung cấp đào
tạo ngay tại trong nước, và nhân viên cao cấp đào tạo tại Hoa Kỳ; và 3) Về mặt chuẩn hóa, phiên dịch và ấn hành các tài liệu chuyên môn
về thư viện, phổ biến các tài liệu nầy cho toàn bộ hệ thống thư viện, tiến đến
thống nhứt về danh từ chuyên môn, quy tắc biên mục và hệ thống phân loại. Ông John Hafenrichter đã thuyết
trình tại Bộ Văn Hóa Giáo Dục và Thanh Niên vào năm 1968 về mục tiêu phát triển
thư viện cho Việt Nam. Năm 1969, nhân dịp
khai mạc Tuần Lễ Văn Hóa tại Vĩnh Long, ông Hafenrichter cũng đã đến dự và phát
biểu về ảnh hưởng của thư viện học đường đối với các bộ môn được giảng dạy
tại trường, xác định vai trò của thư viện trường trung học trong việc hỗ trợ
chương trình học và cải tiến phương pháp giảng dạy.
2.1. Hệ Thống Thư Viện
Trong
lãnh vực hệ thống, ưu tiên phát triển được dành cho thư viện học đường. Lý do của quyết định nầy là sự phát triển vượt
bực của giáo dục tại Miền Nam trong giai đoạn nầy mặc dù cuộc chiến đang diễn
ra ngày càng ác liệt. Trong khoảng thời
gian 10 năm (từ niên học 1957-58 đến niên học 1966-67), tổng số học sinh (mẫu
giáo, tiểu học và trung học) đã tăng từ 1.011.355 lên đến 2.264.479, tức là
trên 100%. Tổng số trường trung học (gồm
cả đệ nhứt cấp và đệ nhị cấp) đã tăng lên từ 363 (niên học 1958-59) đến 644
(niên học 1966-67); trong số nầy, riêng số trường đệ nhị cấp đã tăng từ 78 lên
đến 267 (Niên Giám Thống Kê của VNCH).
Thời gian nầy Bộ Giáo Dục cũng đã quyết định mở rộng việc áp dụng chương trình trung học tổng hợp cho toàn quốc. Một số trường trung học phổ thông đã có sẵn tại
các tỉnh được lựa chọn để cải biến thành trường trung học tổng hợp. Một phái đoàn gồm các vị hiệu trưởng của các
trường nầy được cử đi Hoa Kỳ vào trung tuần tháng 4 năm 1967 để quan sát và học
hỏi kinh nghiệm của các trường trung học tổng hợp của Hoa Kỳ. Về sau, một số trường mới được xây cất để làm
trường trung học tổng hợp, thí dụ như hai trường Nguyễn An
Ninh (cho
nam sinh) và Sương Nguyệt Anh (cho
nữ sinh) tại Sài Gòn, và trường Chưởng Binh Lễ ở Long
Xuyên, v.v... (xin xem chi tiết ở bài viết sau đây: Nguyễn Trung Quân. Ðôi điều
ghi nhớ về trường trung học tổng hợp ở Miền Nam Việt Nam. Giáo dục ở Miền Nam Tự Do trước 1975. Santa Ana, Calif. : Lê Văn Duyệt Foundation,
2006, tr. 189-198). Dĩ nhiên tất cả các
trường trung học tổng hợp nầy đều có thư viện với trang thiết bị khá đầy đủ. Các trường trung học phổ thông cũng được Nha
Trung Học khuyến khích cố gắng dành phòng ốc để làm thư viện. Ðến khoảng đầu thập niên 1970, một số rất lớn
các trường trung học (phổ thông và tổng hợp) trên toàn quốc đã có thư viện;
theo ước tính có khoảng trên dưới 100 thư viện học đường. Ðây là một bước phát triển rất đáng kể. Sau đây là một vài số liệu về vấn đề phát triển
thư viện của các trường trung học tại Miền Nam:
• Về đào
tạo nhân viên sơ cấp, trong thời gian 1968-1971, Cơ Quan Phát Triển Thư Viện
(CQPTTV) đã phối hợp với Nha Trung Học và tổ chức được tất cả 12 khóa huấn luyện
sơ cấp với tổng số giáo sư trung học được huấn luyện như sau:
Năm
1968: 4
Năm
1969: 22
Năm
1970: 28
Năm
1971: 20
Tổng cộng:
74
• Sau
khi Cơ Quan Phát Triển Thư Viện (CQPTTV) giải thể, Nha Trung Học cũng đã tổ chức
được 2 khóa huấn luyện sơ cấp vào Hè 1973 (38 học viên) và Hè 1974 (40 học
viên), nâng tổng số giáo sư trung học được huấn luyện lên đến 152 (74 + 38 + 40
= 152). Về đào tạo nhân viên trung cấp, Trường Ðai Học Sư Phạm Sài Gòn đã tổ chức
được hai khóa huấn luyện trong hai niên học 1972-1973 và 1973-1974, mỗi khóa có
26 học viên, tất cả đều là giáo sư trung học đệ nhị cấp. Ngoài ra còn có 11
giáo chức thuộc các trường trung học và sư phạm được Bộ Giáo Dục cử đi Úc tu
nghiệp một năm về ngành thư viện vào Hè 1972.
• Về mặt
phát triển sưu tập cho các thư viện của các trường trung học, ngoài các ngân
khoản của chính quyền địa phương, các thư viện trung học còn được Cơ Quan Phát
Triển Quốc Tế của Hoa Kỳ (USAID) tài trợ để mua sắm sách báo, học liệu với ngân
khoản được phân phối như sau:
Năm Sách Việt Sách Anh
1967
350.000 đồng VN 28.000 USD
1968
500.000
- 12.000
-
1969 3.000.000 - 12.000
-
1970
2.300.000
- 11.000 -
1971
5.000.000
- 20.000 -
1972
6.000.000
- 25.000 -
1973
7.000.000
- 25.000 -
1974
7.000.000
- 30.000 -
Tổng cộng 31.150.000
- 163.000 -
(Lê Ngọc
Oánh. Tiến trình phát triển thư viện học đường Việt Nam hiện tại, Thư Viện Tập San, số 21, Ðệ 2 TCN (1974), tr.
38-50).
Theo
đánh giá của ông Lê Ngọc Oánh, chuyên viên thư viện của Nha Trung Học, người trực
tiếp phụ trách chương trình phát triển thư viện học đường của Nha, chịu trách
nhiệm thực hiện tất cả các khâu công tác gồm lập kế hoạch, dự trù ngân sách,
trang thiết bị, thanh tra, các trường trung học sau đây
đã thiết lập được thư viện rất tốt: Trường Nữ Trung Học Gia Long (ở Sài Gòn) với quản thủ thư
viện là Cô Lê Khắc Ngọc Mai; Trường Trung Học Vũng Tàu với quản thủ thư viện là ông Nguyễn Duy Hy; và Trường Trung Học Nguyễn Trung Trực (ở Rạch Gía) với quản thủ thư
viện là ông Nguyễn Nhựt Quang.
Trong giai đoạn nầy, không những giáo dục
trung học phát triển mãnh liệt như vừa trình bày, mà giáo dục đại học cũng phát
triển không kém. Tổng số sinh viên đại học
tăng từ 4.364 (niên học 1957-58) lên đến 32.393 (niên học 1966-67), tức là gần
800% (Niên Giám Thống Kê VNCH). Về trường
công, ngoài hai viện đại học Sài Gòn và Huế, chính phủ cho thành lập thêm một
viện đại học mới cho Miền Tây tại Cần Thơ vào năm 1966. Về trường tư, sau viện đại học Ðà Lạt được thành lập từ năm 1958, là các viện đại học Vạn Hạnh (1964), Minh Ðức, Cao Ðài (Tây
Ninh) và Hòa Hảo (An Giang). Kể từ năm 1972 chính phủ còn cho thành lập một
loạt các đại học cộng đồng (community
colleges), cụ thể là Ð.H Tiền Giang (ở Mỹ
Tho), Ð.H. Duyên Hải (ở Nha Trang) và Ð.H. Quảng Đà (ở Đà Nẵng). (Xin đọc thêm chi tiết ở các
bài viết sau đây: 1) Ðỗ Bá Khê. Phát triển
đại học Miền Nam trước 1975. Giáo dục ở Miền
Nam Tự Do trước 1975. Santa Ana,
Calif. : Lê Văn Duyệt Foundation, 2006, tr. 152-166. 2) Huỳnh Văn Thế. Giáo dục đại học thời Việt Nam Cộng Hòa. Giáo dục ở Miền
Nam Tự Do trước 1975. Santa Ana,
Calif. : Lê Văn Duyệt Foundation, 2006, tr. 167-174). Tất cả các cơ sở giáo dục
đại học nầy đều có thư viện; tuy nhiên, như đã trình bày bên trên, phần lớn các
thư viện nầy (trừ Học Viện Quốc Gia Hành Chánh và Ðại Học Vạn Hạnh) vẫn còn yếu
kém về cơ sở vật chất và sưu tập. Trong
giai đoạn nầy, phải kể đến sự phát triển vượt bực của riêng Thư viện Ðại Học Y Khoa Sài Gòn. Với sự tài trợ của Hội Y Khoa Hoa Kỳ
(American Medical Association - AMA), Thư viện nầy đã liên tiếp được điều hành
bởi một loạt các quản thủ thư viện người Mỹ sau đây: bà Eleanor Johnson (tháng 8/1967 - tháng 6/1969),
ông John I. Patton, Jr. (tháng 6/1969 - tháng 6/1972),
và ông Thomas Cassidy (tháng 9/1972 - tháng 7/1974). Trong khoảng thời gian giữa tháng 6 và tháng
9 năm 1972, Bác sĩ Nguyễn Ðức Nguyên,
trong ban giảng huấn, trước đó có một thời gian làm Tổng Thư Ký và kế đó là Phụ
Tá Ðặc Biệt của Khoa Trưởng trường Ðại Học Y Khoa, được bổ nhiệm làm Giám Ðốc
Thư Viện Y Khoa. Dưới quyền lãnh đạo của
Bác sĩ Nguyên, Thư viện Y Khoa đã có những phát triển rất tốt đẹp. Tháng 7/1973 Thư viện Y Khoa có thêm một quản
thủ thư viện mới người Việt là cô Nguyễn Thị Nga, tốt nghiệp trường thư viện của Ðại Học
North Carolina-Chapel Hill. Cô Nga đã
cùng với ông Thomas Cassidy thiết lập các tiêu chuẩn biên mục cũng như lưu hành
cho Thư viện nầy. Ðến đầu năm 1974, Thư
viện Y khoa đã có một sưu tập gồm 16.355 nhan đề sách và trên 300 nhan đề tạp
chí. (Xin xem chi tiết ở tài liệu sau
đây: Ruhe, C.H. William, Norman W. Hoover, and Ira Singer. Saigon
Medical School : an experiment in international medical education : an account
of the American Medical Association’s medical education project in
South Vietnam, 1966-1975. Chicago : American Medical Association,
1988. Section VIII, tr. 61-65).
Về thư viện công cộng, Nha Văn Khố và Thư Viện
Quốc Gia đã có kế hoạch xây dựng cơ sở mới cho Thư Viện Quốc Gia. Tòa nhà mới của Thư Viện Quốc Gia, tọa lạc tại số 69 đường Gia Long, được
khởi công xây cất vào ngày 28-12-1968 trong một buổi lễ trọng thể đặt dưới quyền
chủ tọa của Thủ Tướng Trần Văn Hương (Nguyễn Văn Thu, Lễ đặt viên đá đầu tiên
xây cất Thư Viện Quốc Gia, Thư Viện Tập San,
số 3, Ðệ 1 TCN (1969), tr. 33-36). Trước
khi tòa nhà mới của Thư Viện Quốc Gia được khánh thành, ông Nguyễn Ứng Long,
Giám đốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia, đã khéo vận động để Cơ Quan Văn Hóa
Á Châu (Asia Foundation) tài trợ cho hai dự án lớn. Dự án thứ nhứt là việc mua tủ đựng thẻ thư mục
cho TVQG; những tủ này được thiết kế theo đúng tiêu chuẩn thư viện và được nhập
cảng từ Hoa Kỳ. Chúng được sử dụng cho đến
những năm cuối của Thế kỷ 20 khi công nghệ thông tin được phổ cập ở Việt Nam và
được thay thế bằng mục lục trực tuyến. Dự án thứ nhì là xây dựng một xưởng vi
phim cho Thư Viên Quốc Gia. Asia
Foundation đã liên lạc với cơ sở của hãng Kodak tại Tân Gia Ba. Hãng Kodak đã cử đại diện sang Sài Gòn để giới
thiệu các máy sản xuất vi phim, và đích thân ông Long đã chọn máy cho thích hợp
với nhu cầu của Thư Viện Quốc Gia. Cũng
giống như với dự án thứ nhứt, Asia Foundation đã đảm trách tất cả các khâu ký kết
hợp đông và thanh toán tài chánh. Theo hợp đồng nầy, Kodak phải huấn luyện nhân
viên cho dự án, vì vậy trước khi máy được giao và ráp tại một phòng tại tầng trệt
của Thư Viện Quốc Gia, một nhân viên tân tuyển đã được cử đi huấn luyện 3 tháng
tại Tân Gia Ba. Cơ sở mới nầy của Thư Viện Quốc Gia, với kho sách cao 14 tầng
có khả năng chứa đến 1 triệu quyển sách, với Phòng Ðọc Sách, Phòng Tham Khảo rộng
rãi, khang trang và đúng tiêu chuẩn quốc tế, đã được long trọng khánh thành vào
ngày 23-12-1971 dưới sự chủ tọa của Tổng Thống VNCH Nguyễn Văn Thiệu (Khánh
thành Thư Viện Quốc Gia, Thư Viện Tập San,
số 16-17, Ðệ 2&3 TCN (1972), Phần tin tức, tr. 66). Trong thời gian Thư Viện Quốc Gia mới nầy được
xây cất, Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia đã tổ chức một khóa huấn luyện cho
nhân viên thư viện của Nha và của các Bộ khác vào đầu năm 1971. Ngoài ra, với sự phối hợp và tán trợ của
CQPTTV, Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia cũng đã soạn thảo kế hoạch huấn luyện
dài hạn 10 năm theo đó sẽ đào tạo tại Hoa Kỳ 10-12 Cao Học (MLS) và 1-2 Tiến sĩ
(Ph.D.) về thư viện học. Nhân viên Thư
Viện Quốc Gia đầu tiên được gửi đi Mỹ học Cao Học (MLS) là cô Trần Thị Thuần. Ông Long cũng quyết định thay đổi hình thức của
tiêu đề tên tác giả Việt Nam trong Thư tịch quốc
gia. Trước
đó, trong Thư tịch quốc gia, tiêu đề tên tác giả Việt Nam được làm theo lối
đảo ngược, với tên riêng (hay tên gọi), để lên phía trước như sau:
Linh, Nguyễn Ngọc
Thiện, Phạm Công
Điều nầy
không đúng theo truyên thống Việt Nam; ở Việt Nam bao giờ người ta cũng gọi tên
các tác giả theo trọn tên, chứ không đơn thuần gọi bằng họ hay gọi bằng tên
riêng; điều nầy càng đúng với các bút hiệu của những tác giả mà ta không tìm ra
được tên thật. Do đó, đối với Thư tịch quốc gia, từ giữa
năm 1970, ông Long đã chỉ thị trình bày tên tác giả Việt Nam theo thứ tự tự
nhiên như sau:
Nguyễn Ngọc Linh
Phạm Công Thiện
Quyết
định này là một bước tiến đến gần với Bộ Quy Tắc Biên
Mục Anh-Mỹ, ấn bản thứ 1, 1967 (AngloAmerican Cataloging Rules, 1967)
theo đó tên tác giả Việt Nam được trình bày như sau:
Nguyễn, Ngọc Linh
Phạm, Công Thiện
Cùng với quyết định quan trọng về tiêu chuẩn
biên mục nầy, ông Long cũng quyết định thực hiện Thư tịch
hồi tố quốc gia Việt Nam =
Retrospective national bibliography of Vietnam = Bibliographie nationale
rétrospective du Vietnam. Bộ Thư tịch hồi tố nầy, cho giai đoạn
1936-1967, được Phủ Quốc Vụ Khanh Đặc Trách Văn Hóa xuất bản vào năm 1971, và gồm
4 quyển như sau:
Quyển 1: 1963-1967
Quyển 2: 1954-1963
Quyển 3: 1945-1954
Quyển 4: 1936-1945
Bộ Thư tịch hồi tố nầy đã tiếp nối cho bộ thư tịch Bibliographie de l’Indochine
(1913-1935) do Paul Boudet thực hiện. (Những
thông tin nầy do chính ông Nguyễn Ứng Long cung cấp cho người viết trong ba điện
thư gửi từ Paris, Pháp, vào các ngày 6-1-2007, 7-2-2007, và 17-2-2007). Ðồng thời Nha cũng đã có kế hoạch giải
thể Tổng Thư Viện ở khu trường Pétrus Ký và sáp nhập sưu tập của Tổng Thư Viện
vào sưu tập của Thư Viện Quốc Gia mới đang cất. Sự phát triển hệ thống thư viện công cộng
đang có triển vọng tốt đẹp như thế đã bị chết yểu vì Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc
Gia bị tách làm đôi vào năm 1972 thành hai cơ quan riêng biệt: Thư Viện Quốc
Gia và Văn Khố Quốc Gia; ông Nguyễn Ứng Long chỉ còn giữ chức vụ Giám Ðốc Văn
Khố Quốc Gia; ông Phan Văn Hữu, đang phục vụ tại Thư viện Ðại Học Cần Thơ được
bổ nhiệm vào chức vụ Giám Ðốc Thư Viện Quốc Gia. Việc phát triển hệ thống thư viện công cộng mất
đi một quản thủ thư viện có tầm vóc và hoàn toàn bị ngưng trệ cho đến ngày
30-4-1975.
Về thư
viện chuyên ngành thì Thư Viện của Viện Khảo Cổ được dời
từ cơ sở cũ ở khu vực Sở Thú về đường Gia Long, quản thủ thư viện vẫn là Ông Ðỗ Văn Anh, một quản thủ kỳ cựu rất được kính nể
trong giới nghiên cứu Việt học tại Sài Gòn.
Một sự kiện nữa cũng đáng lưu ý trong lãnh vực thư viện chuyên ngành là
sự xuất hiện của một số thư viện quân sự do nhu cầu của chiến tranh trong giai
đoạn nầy. Hai thư viện quân sự có tầm
vóc về cả cơ sở vật chất và sưu tập là Thư viện của Trường
Võ Bị Quốc Gia ở Ðà Lạt và Trường Cao Ðẳng
Quốc Phòng ở Sài Gòn. Thư Viện
Trưởng của Trường Võ Bị Quốc Gia Ðà Lạt là ông Phan Ðình
Công cùng
tốt nghiệp Cao Học TVH (MLS) tại Ðại Học Syracuse, N.Y., với người viết. Thư Viện Trưởng của Trường Cao Ðẳng Quốc
Phòng là ông Hoàng Ngọc Hữu, về sau
là Ủy Viên Thư Viện Chuyên Môn của Ban Chấp Hành HTVVN nhiệm kỳ 1975.
2.2.
Huấn Luyện Nhân Sự
2.21. Nhân Viên Sơ Cấp
Cơ Quan Phát Triển Thư Viện (CQPTTV) đã tổ chức
rất nhiều khóa huấn luyện sơ cấp, căn bản thư viện tại cơ sở của cơ quan ở số 1
Ðại lộ Thống Nhứt, ngay trước cửa Sở Thú.
Học viên phần lớn là các giáo chức của các trường trung tiểu học đã được
chỉ định phụ trách thư viện của các trường nầy.
Bản thân người viết bài nầy cũng đã từng tham gia một trong các khóa huấn
luyện nầy. Mỗi năm CQPTTV tổ chức 4 khóa
huấn luyện, mỗi khóa kéo dài 3 tuần lễ, giảng viên chính là ông Cố Vấn John Hafenrichter với bà Lưu Chiêu- Hà phụ trách phiên dịch. (John Hafenrichter, Lưu Chiêu Hà chuyển dịch,
Nhận
xét về Cơ Quan Phát Triển Thư Viện USAID và về việc mở mang thư viện tại Việt
Nam, Thư Viện Tập San, số 5-6, Ðệ 3-4 TCN (1969), tr. 28-30). Số học viên của mỗi khóa chỉ vào khoảng trên
dưới 10 người. (Lưu Chiêu Hà, Khóa huấn
luyện tu nghiệp về thư viện tại Cơ Quan Phát Triển Thư Viện, Thư Viện Tập
San, số 3, Ðệ 1 TCN (1969), tr. 46-47).
Sau khóa huấn luyện mỗi học viên đều được phát cho một cuốn Phương Pháp Tổng Kê và Phân
Loai Sách để mang về sử dụng trong thư viện của mình. Một số học viên xuất sắc, có nhiệm sở tại Sài
Gòn và có trình độ khá về Anh ngữ, được ông Haf mời tham gia vào các công tác dịch
thuật các tài liệu thư viện từ Anh ngữ sang Việt ngữ. Nhờ chương trình huấn luyện nầy, được thực hiện
liên tục trong thời gian 5 năm, đến đầu năm 1973, phần lớn các quản thủ thư viện
học đường đều đã có được kiến thức căn bản về thư viện học. Sau khi Hiệp Ðịnh Paris được ký kết vào cuối
tháng Giêng năm 1973, CQPTTV được lệnh chuẩn bị giải thể. Công tác huấn luyện nầy được chuyển sang cho
Nha Trung Học lúc đó đã có 2 chuyên viện về thư viện được huấn luyện ở ngoại quốc,
đó là các ông Lê Ngọc Oánh tốt nghiệp ở Hoa Kỳ,
và Ðoàn Huy Oánh tốt nghiệp ở Úc. Nha Trung Học đã tổ chức tại Sài Gòn nhiều
khóa huấn luyện dựa trên chương trình mẫu của CQPTTV. Ở các tỉnh thì Nha phối hợp với các Khu Học
Chánh (thành lập từ tháng 10-1972 do cải tổ Hành Chánh Công Vụ — xem chi tiết ở
bài viết sau đây: Ðào Khánh Thọ. Khu Học
Chánh Vùng IV. Giáo dục ở Miền Nam Tự Do trước 1975. Santa Ana, Calif. : Lê Văn Duyệt Foundation,
2006, tr. 225-227) để tổ chức các khóa huấn luyện nầy. Bản thân người viết, sau khi tốt nghiệp Cao Học
(MLS) ở Ðại Học Syracuse, New York, Hoa Kỳ về nước vào cuối tháng 5-1973, đã
tham gia giảng dạy tại một số các khóa huấn luyện nầy ở Sài Gòn và Vĩnh Long.
2.22. Nhân Viên Trung Cấp
Với số
nhân viên sơ cấp đã được huấn luyện khá nhiều cho các thư viện học đường (phần
lớn là thư viện các trường trung học, kể cả phổ thông và tổng hợp) tốt nghiệp từ
các khóa huấn luyện của CQPTTV và của Nha Trung Học, trường Ðại Học Sư Phạm Sài
Gòn, với sự đồng ý của Bộ Giáo Dục, đã tiến hành mở khóa huấn luyện trung cấp. Học viên hoàn toàn tình nguyện và phải hội đủ
3 điều kiện sau đây: 1) Ðã tốt nghiệp đại học sư phạm, tức là ở trong ngạch
Giáo Sư Trung Học Ðệ Nhị Cấp; 2) Ðã có ít nhứt là 2 năm thâm niên công vụ; và
3) Ðã tốt nghiệp một khóa huấn luyện sơ cấp do CQPTTV hay Nha Trung Học tổ chức. Mỗi khóa huấn luyện trung cấp nầy kéo dài một
năm với 26 học viên; giảng viên là các vị đã tốt nghiệp Cao học (MLS) từ các đại
học của Hoa Kỳ. Khi tốt nghiệp học viên
sẽ đương nhiên được thăng một trật trong ngạch Giáo Sư Trung Học Ðệ Nhị Cấp. Trường Ðại Học Sư Phạm Sài Gòn đã tổ chức được
2 khóa huấn luyện trung cấp như thế. Bản
thân người viết đã tham gia giảng dạy khóa thứ nhì (niên học 1973-74). Khi chương trình huấn luyện nầy được công bố
thì số người gởi đơn về xin học rất đông nên Ðại Học Sư Phạm phải xếp ưu tiên
theo thứ tự thời gian thâm niên công vụ.
Vì thế ở cả 2 khóa nầy các học viên đều có thời gian thâm niên công vụ
đáng kể. Khi người viết tham gia giảng dạy
khóa thứ nhì thì trong số học viên có 2 người là bạn học ra trường cùng Khóa
1963 (thâm niên công vụ đã được 10 năm) với người viết ở Ðại Học Sư Phạm Sài
Gòn là cô Ðặng Thị Thảo và ông Cao Ðình Vưu.
2.23. Nhân Viên Cao Cấp
Cơ Quan Phát Triển Thư Viện (CQPTTV) cũng đã
thiết lập và thực hiện một dự án đào tạo nhân viên thư viện cấp cao cho
VNCH. Dự án nầy có mục tiêu đào tạo tất
cả độ 30-40 nhân viên với bằng Master và độ 2-3 nhân viên với bằng Ph.D. về môn
Thư viện học. Tất cả ứng viên đều phải
đã tốt nghiệp đại học tại Việt Nam và phải có đủ trình độ Anh ngữ đòi hỏi của
các trường đại học Hoa Kỳ (cụ thể là phải thi TOEFL được trên 550 điểm; TOEFL =
Test of English as a Foreign Language).
Tất cả đều được cơ quan USAID cấp học bổng để học trong 2 năm tại các
trường thư viện của các viện đại học Hoa Kỳ.
Trừ một số ít, các ứng viên, sau khi tốt nghiệp bằng Cao Học TVH (Master
of Library Science (MLS)) đều đã về nước phục vụ. Sau đây là một số ứng viên mà người viết còn
nhớ được:
Cô Ðào Thúy, Ðại Học Sư Phạm Sài Gòn Ông Ðỗ
Viết Cửu, Ðại Học Cần Thơ
Ông Lâm Vĩnh Thế, Trường Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Ðức (sau chuyển
về làm Thư Viện Trưởng trường Ðại Học Sư
Phạm Sài Gòn từ ngày 1-1-1975) Ông Lê
Ngọc Oánh, Nha Trung Học
Cô Mai Thị Nhung, Thư Viện Quốc Gia
Cô Nguyễn Ngọc Sương, Ðại Học Cần Thơ
Cô Phạm Thị Lệ-Hương, Ðại Học Vạn Hạnh
Ông Phan Ðình Công, Võ Bị Quốc Gia Ðà Lạt Ông
Phan Hoàng Quý, Ðại Học Huế
Ông Phan Văn Hữu, Ðại Học Cần Thơ (sau chuyển
về Sài Gòn, làm Giám Ðốc TV Quốc Gia)
Ông Tôn Thất Viễn Bào, Ðại Học Huế
Ông Tống Văn Diệu, Thư Viện Quốc Gia
Ông Trần Anh Liễn, Thư Viện Quốc Gia
Ông Trần Chính Liên, Ðại Học Sư Phạm Sài Gòn
Cô Trần Thị Thuần, Thư Viện Quốc Gia
Ông Trần Văn Thông, Ðại Học Cộng Ðồng Quảng
Ðà
Theo dự
án của CQPTTV, 2-3 người trong số các vị đã tốt nghiệp Cao Học (MLS), sau khi về
nước phục vụ từ 2 tới 5 năm, sẽ được tuyển chọn để sang Hoa Kỳ học tiếp lên bậc
Ph.D. Biến cố 30-41975 khiến cho dự kiến
huấn luyện ớ cấp tiến sĩ thư viện học nầy không bao giờ thành sự thật.
2.3.
Soạn Thảo và Ấn Hành Tài Liệu Chuyên Môn
Với
phương tiện dồi dào của mình, Cơ Quan Phát Triển Thư Viện đã có nhiều đóng góp
quan trọng trong việc chuẩn hoá công tác thư viện cho VNCH. Ông Cố Vấn Hafenrichter đã có công trong việc
tập họp được một số học viên đã tốt nghiệp các khoá huấn luyện sơ cấp của
CQPTTV để thực hiện một số công tác phiên dịch, soạn thảo và ấn hành các tài liệu
chuyên môn. Những người đã đóng góp nhiều
nhứt trong các công tác nầy là các ông Hồ Văn Dõng,
Nguyễn Văn Hường, Nguyễn Văn Thước , Nguyễn Nhựt Quang và Nguyễn Ngọc Hoàng; các vị nầy lúc đó đều đang
theo học khoá huấn luyện trung cấp đầu tiên của Ðại Học Sư Phạm Sài Gòn. (người viết xin mở dấu ngoặc ở đây để có đôi
giòng giới thiệu với độc giả các vị nầy: Ông Hồ Văn Dõng là quản thủ thư viện
Trường Trung Học Kiến Phong; người viết mất liên lạc với ông Dõng sau ngày
30-4-1975; Ông Nguyễn Văn Hường là quản thủ thư viện của Trường Trung Học Nguyễn
Ðình Chiểu ở Mỹ Tho, về sau chuyển về Sài Gòn làm Chuyên Viên cho Hội Ðồng Văn
Hóa Giáo Dục, và là Tổng Thư Ký của Hội Thư Viện Việt Nam trong hai nhiệm 1974
và 1975; ông Hường mới mất cách đây mấy năm tại quê nhà ở Mỹ Tho. Ông Nguyễn Văn Thước là bạn cùng lớp với người
viết tại Ðại Học Sư Phạm Sài Gòn, Ban Sử Ðịa, khóa 1963; ông là quản thủ thư viện
của Trường Trung Học Hùng Vương (tức trường Yersin cũ) ở Ðà Lạt; ông Thước cũng
mới mất cách đây mấy năm tại Hoa Kỳ. Ông
Nguyễn Nhựt Quang là quản thủ thư viện của Trường Trung Học Nguyễn Trung Trực ở
Rạch Giá; người viết mất liên lạc với ông Quang sau ngày 30-4-1975. Ông Nguyễn Ngọc Hoàng tốt nghiệp thủ khoa Ban
Sử Ðịa, Ðại Học Sư Phạm Sài Gòn, khóa 1969; ông Hoàng là người thay thế người
viết làm quản thủ thư viện Truờng Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Ðức trong thời gian
người viết đi du học tại Hoa Kỳ; về sau ông Hoàng là Ủy Viên Kế Hoạch của Ban
Chấp Hành Hội Thư Viện Việt Nam trong 2 nhiệm kỳ 1974 và 1975; ông Hoàng hiện
cư ngụ tại Totonto, tỉnh bang Ontario, Canada).
Các
tài liệu do Cơ Quan Phát Triển Thư Viện phiên dịch, soạn thảo và ấn hành gồm
có:
Danh từ thư viện và những danh từ chọn lọc trong các lãnh vực
liên hê dịch từ cuốn ALA Glossary of Library Terms with a
Selection of Terms in Related Fields /
by Elizabeth Thompson. Chicago :
American Library Association, 1943); in bằng Ditto, xuất bản tháng 4/1973, gồm 30 tr.
Tự điển Thư Viện Học, in
Ditto, xuất bản tháng 9/1973, gồm 126 tr., có bảng dẫn (Index) Anh-Việt, tr.
99-126.
Bộ Quy Tắc Tổng Kê Anh Mỹ (biên mục), in Ditto,
xuất bản 1973.
Cũng cần
ghi nhận là trong giai đoạn nầy, Hội Thư Viện Việt Nam cũng đã bắt đầu hoạt động
trở lại (xin xem thêm về hoạt động của
HTVVN ở phần sau) và cũng đã có xuất bản được một số tài liệu chuyên môn quan
trọng như sau:
Niên Giám Thư Viện = Directory of Libraries, 1970.
Niên Giám Thư Viện Tại Việt Nam = Directory of Libraries in
Vietnam, Nguyễn Thị Cút biên soạn,
1973.
Tiểu Dẫn về Tổ Chức và Hoạt Ðộng Hội Thư Viện Việt Nam, 1971.
Tổ Chức và Ðiều Hành Thư Viện, Nguyễn Thị Cút và Lê Thị Lệ-Chi
biên soạn, 1971.
Thư Viện Cho Mọi Người, Nguyễn Thị Cút, Hồ Văn Quang
và Nguyễn Ứng Long dịch từ nguyên tác Libraries for All của tác giả Martha T. Boaz, 1971.
Cách Tìm Sách Trong Thư Viện.
Tiêu Ðề Môn Loại, 1973.
Thư Viện Tập San cũng bắt
đầu được xuất bản đều đặn trở lại từ ngày 1 tháng 6 năm 1968, và được gọi là Bộ
Mới, mỗi tam cá nguyệt (3 tháng) một số.
3. Giai Ðoạn 1974-1975
Ðặc
tính nổi bật của giai đoạn nầy là sự phát triển có kế hoạch của HTVVN đã tạo ra
thế đứng quan trọng cho ngành thư viện trong sinh hoạt văn hóa của VNCH và đóng
góp một phần rất quan trọng vào việc phát triển thư viện cho VNCH, đặc biệt là
về mặt huấn luyện nhân sự và chuẩn hóa công tác chuyên môn.
3.1. Hội Thư Viện Việt Nam
Hội Thư Viện Việt Nam (HTVVN) được chính thức
thành lập bởi Nghị Ðịnh số 709/BNV/K3 của Bộ Nội Vụ, Chính phủ VNCH, ngày
12-12-1958. Sau một năm hoạt động với một
Ban Chấp Hành Lâm Thời, HTVVN họp Ðại Hội Thường Niên lần đầu tiên vào ngày
12-12-1959 và đầu ra một Ban Chấp Hành Trung Ương gồm các vị sau đây:
Chủ Tịch:
Ông Phan Vô Kỵ, Chánh Sự Vụ Sở Lưu Trữ Công Văn và Thư Viện Quốc Gia
Phó Chủ
Tịch: Ông Nguyễn Gia Phương, Phó Giám Ðốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia
Tổng
Thư Ký: Ông Hoàng Tuấn Anh, Quản Thủ Thư Viện, Bộ Thông Tin và Thanh Niên
Thủ Quỹ:
Ông Nguyễn Công Tạo, Thơ ký Hành chánh thượng hạng, Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc
Gia
Ủy
Viên Kế Hoạch: Cô Trần Thị Kim Sa, Quản Thủ Thư Viện, Học Viện Quốc Gia Hành
Chánh
Ủy
Viên Xã Hội: Cô Nguyễn Thị Cút, Phó Giám Ðốc Thư Viện Sở Thông Tin Hoa Kỳ, Sài
Gòn
Ủy
Viên Tổ Chức: Ông Huỳnh Ngọc Tám, Tham sự Hành chánh thượng hạng hạng nhất, Tổng
Thư Ký Trường Ðại Học Khoa Học
Ủy
Viên Tài Chánh: Ông Kiều Hữu Hoành, Chủ sự Phòng Lưu Trữ Công Văn, Nha Văn Khố
và Thư Viện Quốc Gia
(Ban Chấp Hành Trung Ương Hội Thư Viện Việt Nam, Thư Viện Tập San, số Ðặc Biệt 1960, tr.
45)
Hội quy tụ được một số đồng nghiệp công tác
trong ngành thư viện, phần lớn là công chức, được cơ quan chỉ định làm làm việc
trong các thư viện của cơ quan và một số người bên ngoài ngành thư viện. Tờ báo Thư Viện Tập San, cơ quan ngôn luận chính thức
của HTVVN, số Ðặc Biệt năm 1960, cũng có đăng bảng danh
sách hội viên gồm tất cả 82 người
(trong đó 43 người làm việc
trong ngành thư viện và 39 người ở bên ngoài ngành thư viện). Một số hội viên làm việc trong ngành thư viên
đã có tham dự một trong hai "lớp tu nghiệp công chức về lưu trữ công
văn và quản trị thư viện"
dành cho nhân viên các Nha, Sở của các Bộ trong chính phủ do Bộ Quốc Gia Giáo Dục
tổ chức (tổng số công chức tham gia hai lớp tu nghiệp nầy là 90 người, 57 người
Khóa 1956 và 33 người Khóa 1957). Có thể
nói đa số hội viên vẫn tiếp tục truyền thống sinh hoạt thư viện của thời Pháp
thuộc: thư viện chỉ là một kho chứa sách hoàn toàn ở thế tĩnh; không có cung cấp
hoạt động tham khảo; với kho sách đóng, độc giả điền phiếu yêu cầu và nhân viên
thư viện vào kho lấy sách ra cho độc giả, độc giả không được tìm sách trên kệ;
sách được xếp trên kệ không theo đề tài, môn loại, mà theo khổ sách; tủ phiếu
thư mục phần lớn viết tay hay đánh máy, v.v.
Mỗi năm HTVVN họp Ðại Hội Thường Niên một lần vào tháng 12 dương lịch để
bầu lại Ban Chấp Hành Trung Ương. Hoạt động
chuyên môn của HTVVN rất giới hạn. Vấn đề nhiệm kỳ của Ban Chấp
Hành chỉ có một năm cũng là một trở ngại cho hoạt động; HTVVN hiện nay có nhiệm
kỳ 4 năm là một điều hay.
Trong
thời gian 1960-1963, tức là những năm cuối cùng của nền Ðệ Nhất Cộng Hòa, do
tình hình khó khăn về chính trị của VNCH, HTVVN không có hoạt động gì đáng kể. Sau cuộc đảo chánh ngày 1-11-1963 lật đổ chế
độ Ngô Ðình Diệm, HTVVN còn gặp nhiều khó khăn hơn về nhân sự vì một số hội viên nghỉ hưu và
HTVVN phải tạm ngưng hoạt động cho đến năm 1968.
Hội
Thư Viện Việt Nam trở lại hoạt động bình thường từ năm 1968 với các vị sau đây
là Chủ Tịch Ban Chấp Hành Trung Ương: Cô Ðặng Phương
Nghi (người Việt Nam thứ nhì
tốt nghiệp trường Ecole des Chartes của Pháp; Giám Ðốc Nha Văn Khố và Thư Viện
Quốc Gia 1968-1970 - Người Việt Nam
đầu tiên tốt nghiệp Trường Ecole des Chartes là ông Ngô Ðình Nhu, bào đệ và Cố
vấn Chính trị của Tổng Thống Ngô Ðình Diệm);
Ông Nguyễn Văn Toán, (tức là nhà văn và nhà
nghiên cứu Toan Ánh nổi tiếng tại Miền Nam với các phẩm về phong tục tập quán
và hội hè đình đám ở thôn quê Miền Bắc Việt Nam; về sau ông được HTVVN đề cử và
được bầu vào Hội Ðồng Văn Hóa Giáo Dục Nhiện Kỳ I, 19701973), và Bà Nguyễn Thị Cút, (Giám Ðốc Thư viện Abraham
Lincoln thuộc Sở Thông Tin Hoa Kỳ tại Sài Gòn; dịch giả của cuốn sách nổi tiếng
Phương Pháp Tổng
Kê và Phân Loại Sách). (Nguyễn
Hùng Cường, Hội Thư Viện Việt Nam đã được 15 tuổi, Thư Viện Tập San, số 19, số Ðặc Biệt, 1970, tr. 1-4). Sau đây là danh sách các Ban Chấp Hành Trung
Ương của HTVVN của các nhiệm kỳ 1968-69, 1970, và 1971:
Nhiệm kỳ 1968-1969:
Chủ Tịch:
Cô Ðặng Phương Nghi
Phó Chủ
Tịch: Ông Nguyễn Văn Toán Tổng Thư Ký:
Bà Bùi
Thị Mỹ Chân
Chánh
Thủ Quỹ: Cô Phan Mỹ-Linh
Ủy
Viên Kế Hoạch: Ông Nguyễn Hùng Cường
Ủy
Viên Tổ Chức: Ông Nguyễn Ứng Long
Ủy
Viên Tài Chánh: Bà Nguyễn Thị Cút
Ủy
Viên Xã Hội: Cô Ðào Thúy
(Biên
bản Ðại Hội Ðồng Hội Thư Viện Việt Nam, Thư Viện
Tập San, số 1, Đệ 1 TCN (1968), tr. 61-66)
Nhiệm kỳ 1970:
Chủ Tịch:
Ông Nguyễn Văn Toán
Phó Chủ
Tịch: Bà Nguyễn Thị Cút
Tổng
Thư Ký: Ông Nguyễn Văn Thu
Phụ Tá
Tổng Thư Ký: Ông Ðặng Ngọc Thiềm
Chánh
Thủ Quỹ: Cô Phan Mỹ-Linh
Phụ Tá
Chánh Thủ Quỹ: Cô Lê Thị Lệ-Chi
Ủy
Viên Kế Hoạch: Ông Nguyễn Ứng Long
Ủy
Viên Tổ Chức: Ông Ngô Văn Cách
Ủy Viên Tài Chánh: Bà Nguyễn Thị Thiều
Ủy
Viên Xã Hội: Ông Nguyễn Văn Vinh
Ủy
Viên Thư Viện Học Ðường: Bà Lưu Chiêu-Hà
Cố Vấn:
Ông Nguyễn Hùng Cường
(Biên bản Ðại Hội Ðồng Thường Niên Hội Thư Viện Việt Nam, Thư Viện Tập San, số 7, Đệ 1 TCN (1970), tr. 55-59)
Nhiệm kỳ 1971:
Chủ Tịch:
Bà Nguyễn Thị Cút
Phó Chủ
Tịch: Ông Nguyễn Ứng Long
Tổng
Thư Ký: Ông Nguyễn Văn Thu
Phụ Tá
Tổng Thư Ký: Cô Nguyễn Thị Phương-Nguyệt
Thủ Quỹ:
Cô Chu Chính-Tâm
Phụ Tá
Thủ Quỹ: Cô Lê Thị Lệ-Chi
Ủy
Viên Kế Hoạch: Bà Hoàng Thị Kim-Loan
Ủy
Viên Tổ Chức: Ông Lâm Vĩnh-Thế
Ủy Viên
Tài Chánh: Ông Nguyễn Văn Vinh
Ủy
Viên Xã Hội: Cô Lê Thu Nguyệt
Ủy
Viên Thư Viện Học Ðường: Bà Lưu Chiêu-Hà
Cố Vấn:
Ông Nguyễn Văn Toán
(Biên bản Ðại Hội Ðồng Thường Niên Hội Thư Viện Việt Nam, Thư Viện Tập San, số 10, TCN 4/1970, tr.
39-43)
Bà Nguyễn Thị Cút được bầu vào chức vụ Chủ Tịch
3 nhiệm kỳ liên tiếp (1971-1973). Trong
thời gian nầy, HTVVN có thành lập được một Chi Hội tại Huế, tỉnh Thừa Thiên (Chủ Tịch
đầu tiên của Ban Chấp Hành Chi Hội vào năm 1970 là Ông Phan Hoàng Quý, từ năm 1973 là Ông Nguyễn Cửu Sà; Chi Hội Thừa Thiên đã có một số hoạt động
đáng kể, xem chi tiết trong Hoạt động của Chi Hội Thư Viện Thừa Thiên, Thư Viện Tập San, số 8-9, Đệ 2&3 TCN
(1970), tr. 52-53), một số ủy ban chuyên môn và bắt đầu có sự tham gia của một
số vị đã tốt nghiệp Cao Học TVH (MLS) từ Hoa Kỳ, như Bà Tăng Thị Tị, Ông Nguyễn
Ứng Long, Bà Ðào Thúy, Cô Phạm Thị Lệ-Hương, Ông Lê Ngọc Oánh, v.v. Ðồng thời các học viên đã tốt nghiệp các khóa
huấn luyện của CQPTTV cũng bắt đầu gia nhập HTVVN, tham gia hoạt động trong các
ủy ban chuyên môn và đóng góp bài vở cho TVTS.
Bản thân người viết, sau khi tốt nghiệp khóa huấn luyện của CQPTTV cũng
gia nhập hội và bắt đầu đóng góp bài vở cho TVTS, phần lớn dựa vào kinh nghiệm
làm việc tại thư viện Trường Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Ðức; việc đóng góp bài vở
cho TVTS được tiếp tục sau khi người viết tốt nghiệp MLS ở Hoa Kỳ về (Lâm Vĩnh
Thế, Thư viện trường Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Ðức, Thư
Viện Tập San, số 10, Bộ mới, Ðệ 4 TCN (1970), tr. 25-31; Lâm Vĩnh Thế, Một
đề nghị với các quản thủ thư viện học đường : tổng kê đơn giản hoá, Thư Viện Tập San, số 19 Ðặc biệt, Bộ mới,
1973, tr. 35-42; Lâm Vĩnh Thế, Nguyên tắc thiết lập đề mục, Thư Viện Tập San, số 19 Ðặc biệt, Bộ mới,
1973, tr. 77-83).
Ðầu
năm 1974, tại Ðại Hội Thường Niên của HTVVN, người viết được bầu vào
chức vụ Chủ Tịch với Ban Chấp Hành có thành phần như sau:
Chủ tịch:
Ông Lâm Vĩnh-Thế
Phó Chủ
Tịch: Ông Trần Anh Liễn
Tổng
Thư Ký: Ông Nguyễn Văn Hường
Chánh
Thủ Quỹ: Cô Phạm Thị Lệ-Hương
Phụ Tá
Chánh Thủ Quỹ: Bà Nguyễn Thị Khuê-Giung
Ủy
Viên Kế Hoạch: Ông Nguyễn Ngọc Hoàng
Ủy
Viên Tài Chánh: Ông Nguyễn Văn Vinh
Ủy
Viên Thư Viện Học Ðường: Ông Lê Ngọc Oánh
Ủy
Viên Thư Viện Ðại Học và Chuyên Môn: Cô Nguyễn Thị Nga
Ủy
Viên Thông Tin Liên Lạc: Ông Ðoàn Huy Oánh
Ủy
Viên Xã Hội: Cô Ðặng Thị Thảo
Ủy
Viên Tổ Chức: Cô Phạm Thị Chính
Cố Vấn
Ðoàn gồm: Bà Nguyễn Thị Cút, Ông Nguyễn Hùng Cường, Ông Ðỗ Văn Anh, và Ông Nguyễn
Văn Thu
(Xem Thư Viện Tập San, số 20, Đệ 1 TCN 1 (1974),
tr. 65)
Ðây là
lần đầu tiên từ ngày thành lập, HTVVN đã bầu vào các chức vụ Chủ Tịch, Phó Chủ
Tịch, và Thủ Quỹ của Ban Chấp Hành ba quản thủ thư viện chuyên nghiệp, tốt nghiệp
bằng Cao học TVH (MLS) từ Hoa Kỳ. Một điều
nữa cũng cần được nhấn mạnh: đây là lần đầu tiên HTVVN đã bầu một Ban Chấp Hành
gồm đa số là những người trẻ (dưới 40 tuổi), tất cả đều đã được huấn luyện
chuyên môn thư viện, với một Cố Vấn Ðoàn gồm những vị cao niên và hoạt động lâu
năm trong nghề. Ban Chấp Hành nầy đã
không phụ lòng tin tưởng của hội viên, và, trên thực tế, đã làm được rất nhiều
việc tích cực cho việc phát triển của chính HTVVN cũng như phát triển công tác
chuyên môn thư viện tại VNCH.
3.2. Phát Triển Của Hội Thư Viện Việt Nam
3.21. Trụ Sở Hội Thư Viện Việt
Nam
Tại
phiên họp đầu tiên của Ban Chấp Hành HTVVN nhiệm kỳ 1974, một vấn đề quan trọng
được đưa ra thảo luận là vấn đề trụ sở của Hội.
Trước đó trong nhiều năm, trụ sở của Hội được đặt tại Hội Việt-Mỹ, số 55
đường Mạc Ðĩnh Chi, Quận 1, Sài Gòn. Lý
do là vì vị Chủ Tịch lúc đó, Bà Nguyễn Thị Cút, là Thư Viện Trưởng của Thư Viện
Abraham Lincoln, nằm trong khuôn viên của Hội Việt-Mỹ. Tân Ban Chấp Hành nhận thấy không nên tiếp tục
duy trì trụ sở của Hội tại đây nữa. Vậy
thì câu hỏi là bây giờ nên đặt trụ sở tại đâu ?
Cô Phạm Thị Lệ-Hương, Chánh Thủ Quỹ, lúc đó đang phụ trách phần thế học
của Thư Viện Ðại Học Vạn Hạnh, đồng thời là Phụ Tá Khoa Trưởng của Phân Khoa
Khoa Học Xã Hội, Ðại Học Vạn Hạnh, đã đưa ra đề nghị là nên dời trụ sở về khuôn
viên của Ðại Học Vạn Hạnh. Cô cũng tình
nguyện đóng vai trò đại diện cho Ban Chấp Hành để thương thảo với Ðại Học Vạn Hạnh
về việc nầy. Và Cô đã thành công. Thượng Tọa Thích Minh Châu, Viện Trưởng Viện
Ðại Học Vạn Hạnh đã hoan hỉ đồng ý cho phép Hội Thư Viện Việt Nam được đặt trụ
sở tại Văn phòng của Phân Khoa Khoa Học Xã Hội.
Từ đó cho đến ngày 30-4-1975, HTVVN chính thức có trụ sở nằm trong khuôn
viên của Ðai Học Vạn Hạnh, số 222 đường Trương Minh Giảng, Quận 3, Sài
Gòn. Khi Cơ Quan Phát Triển Thư Viện được
giải thể, rất nhiều sách báo và tài liệu về thư viện học đã được ông
Hafenrichter trao tặng cho HTVVN và được giữ tại Thư Viện của Viện Ðại Học Vạn
Hạnh và đã được sử dụng trong việc huấn luyện của HTVVN cũng như của Ban Cử
Nhân Thư Viện Học của Ðại Học Vạn Hạnh sau nầy.
3.22. Hoạt Ðộng Nhiệm Kỳ 1974
Cũng trong phiên họp đầu tiên đó, Ban Chấp Hành đã thảo luận
và đồng thanh chấp thuận một chương trình hoạt động với các trọng điểm như sau:
1) Xuất bản 4 số TVTS và Bản Tin hàng tháng;
2) Tổ
chức hai Khóa Huấn Luyện Căn Bản Thư Viện Học dành cho hội viên;
3) Tổ
chức một Ðại Hội Hè để thảo luận một số vấn đề chuyên môn và nội bộ của Hội;
4) Chấn chỉnh và kiện toàn tình trạng hội
viên của Hội; và,
5) Ấn hành một số tài liệu chuyên môn.
Ðể có đủ ngân khoản cho các hoạt động vừa kể, Ban Chấp Hành
đã soạn thảo một Dự Án Hoạt Ðộng chi tiết để nộp cho Cơ Quan Văn Hóa Á Châu
(Asia Foundation) để xin tài trợ. Asia
Foundation đã duyệt xét và chấp thuận tài trợ toàn bộ kinh phí cho Dự Án Hoat Ðộng
nầy. Nhờ sự tài trợ nầy, Ban Chấp Hành
nhiệm kỳ 1974 đã thực hiện được trọn vẹn tất cả những hoạt động đã đề ra.
3.221. Thư Viện Tập San Và Bản
Tin Hàng Tháng
Bốn số
TVTS, từ số 20 (Ðệ 1 TCN 1974) đến số 23 (Ðệ 4 TCN 1974), với bài
vở thật phong phú, đã được xuất bản và gởi đến toàn thể hội viên khắp cả nước,
từ Huế vào đến An Xuyên (Cà Mau). Sau đây là một số bài vở tiêu
biểu:
-
Lâm Vĩnh Thế, Thư viện cổ tại Alexandrie, số
20, tr. 3-12.
-
Nhật Thịnh và Nguyễn Thị Khuê Giung, Ðại cương
những tên hiệu Việt Nam xưa và nay, số 20, tr. 23-34.
-
Nguyễn Văn Hường, Sử dụng học sinh phụ tá tại
thư viện, số 21, tr.
14-28.
-
Lê Ngọc Oánh, Tiến trình phát triển thư viện học
đường Việt Nam hiện tại, số 21, tr. 38-51.
-
Nguyễn Xuân, Văn khố Việt Nam thời Pháp thuộc,
và những di sản văn hóa triều Nguyễn, số 22, tr. 17-42.
-
Lê Tấn Tài, Cách tổ chức hồ sơ xếp đứng trong
thư viện học đường, số 22, tr. 43-52.
-
Lê Bá Kông (Phạm Thị Lệ-Hương dịch), Kỹ nghệ xuất
bản sách tại Việt Nam Cộng Hòa, số 23, tr. 17-32.
-
Lâm Vĩnh Thế, Chương trình C.I.P. là gì ?, số
23, tr. 45-50.
Trong
thời gian giữa các số TVTS, 7 số Bản Tin hàng tháng cũng đã được ấn hành và phân
phối đến hội viên để thông báo đầy đủ cho hội viên về các dự án công tác (thí dụ
như Ðại Hội Hè 1974) cũng như những hoạt động cụ thể của Ban Chấp Hành về cả
hai phương diện đối nội cũng như đối ngoại (thí dụ như tranh cử vào Hội Ðồng
Văn Hóa Giáo Dục) trong suốt nhiệm kỳ.
3.222.
Huấn Luyện Căn Bản Thư Viện Học
Theo đúng như chương trình hoạt động đã đề ra,
hai Khóa Huấn Luyện Căn Bản Thư Viện Học miễn phí dành cho hội viên đã được tổ
chức trong năm 1974. Khóa thứ nhứt đã
khai giảng vào tháng 5/1974 (khai giảng ngày 7-5-1974 và bế giảng vào ngày
28-6-1974, với 31 học viên) và khóa thứ nhì vào tháng 9/1974 (khai giảng ngày 23-9-1974
và bế giảng vào ngày 13-11-1974, với 30 học viên). Mỗi
khóa gồm 120 giờ học, được tổ chức tại trụ sở của Hội; phòng học là Thư
viện của Ðại Học Vạn Hạnh. Ban giảng huấn
là các thành viên của Ban Chấp Hành và Cố Vấn Ðoàn. Chương trình học gồm các bộ môn như sau: Lịch Sử Thư Viện; Tổ Chức và Ðiều Hành Thư Viện; Tổng Kê (biên mục)
và Phân Loại; Công Tác Tham Khảo. Trong lúc học tập, học viên
cũng được đưa đi thăm các thư viện trong Đô thành Saigon. Các lễ
khai giảng và bế giảng đều được tổ
chức trọng thể tại Giảng
Ðường 19 của Ðại Học Vạn Hạnh và đặt dưới sự đồng chủ tọa của vị
Thứ Trưởng Bộ Văn Hóa Giáo Dục và Thanh Niên và Thượng Tọa Thích Mãn Giác, Phụ
Tá Viện Trưởng, Viện Ðại Học Vạn Hạnh. Tại
lễ bế giảng các học viên đều được cấp chứng chỉ tốt nghiệp của Hội. Sau lễ bế giảng là một tiệc trà thân mật tại
Câu Lạc Bộ của Viện Ðại Học Vạn Hạnh.
Trong các dịp nầy, thiệp mời được gởi đến cho tất cả các cơ quan văn hóa
công và tư tại thủ đô; nhờ vậy vị trí của HTVVN trong sinh hoạt văn hóa của
VNCH đã được nâng cao rất nhiều.
Lễ Khai Giảng Khóa Huấn
Luyện ThưViện Học Tại Đại Học Vạn Hạnh, 7-1974.
Cấp phát chứng chỉ tốt
nghiệp Khóa Huấn Luyện Thư Viện Học, 7-1974.
Học viên đi thăm Thư Viện
Trường Cao Đẳng Quốc Phòng, Saigon.
Tiếp tân tại Câu Lạc Bộ
Sinh Viên Đại Học Vạn Hạnh
3.223.
Ðại Hội Hè 1974
Ðây là
lần đầu tiên từ ngày thành lập, HTVVN triệu tập một đại hội bất thường mệnh
danh là Ðại Hội Hè 1974, vào các ngày 9, 10 và 11-8-1974, để thảo luận một số vấn
đề về nội bộ và chuyên môn. Ðại Hội nầy
đã được Ban Chấp Hành chuẩn bị rất kỹ lưỡng.
Bốn Ủy Ban Ðặc Biệt đã được thành lập và giao cho nhiệm vụ chuẩn bị tài
liệu cho Ðại Hội như sau:
Ủy Ban Phân Loại:
Trưởng
Ban: Ông Lâm Vĩnh Thế
Thư
Ký: Ông Nguyễn Ngọc Hoàng
Ủy Viên: Cô Nguyễn
Thị Phương Nguyệt, Ông Ðỗ Văn Anh, và Ông
Nguyễn Văn Vinh
Ủy Ban Tổng Kê [biên mục]:
Trưởng
Ban: Cô Nguyễn Thi Nga
Ủy
Viên: Cô Phạm Thị Lệ-Hương, Bà Bùi Tuyết
Nhung, và Ông Hoàng Ngọc Hữu
Ủy Ban Tu Chính Ðiều Lệ và Nội Quy:
Chủ Tọa:
Các ông Nguyễn Cửu Sà và Lâm Vĩnh Thế
Thư Ký
Ðoàn: Các ông Nguyễn Nhựt Quang, Trần Thanh Sao, và Lê Văn Thu
Thuyết
Trình Ðoàn: Các ông Lê Ngọc Oánh, Nguyễn Hùng Cường, và Hoàng Ngọc Hữu
Ủy Ban Quy Chế Thư Viện Học Ðường:
Chủ Tọa: Ông Lê Ngọc Oánh
Thư Ký Ðoàn: các ông Nguyễn Nhựt
Quang và Nguyễn Văn Thước
Thuyết Trình Ðoàn: Các cô Ðặng
Thị Thảo và Huỳnh Thị Oanh
Nhiệm
vụ của các Ủy Ban đã được Ban Chấp Hành ấn định cụ thể như sau:
Ủy Ban Phân Loại: soạn thảo bảng số phân loại thập
phân Dewey cho Lịch Sử, Ðịa Lý, và Văn Học
Việt Nam
Ủy Ban Tổng Kê [biên mục]: giải quyết dứt khoát vấn đề
làm Tiểu dẫn cho tên tác giả Việt Nam
Ủy Ban Tu Chính Ðiều Lệ và Nội Quy: tu
chính Ðiều Lệ và Nội Quy của HTVVN cho thích hợp với hoàn cảnh và đà phát triển
của ngành thư viện tại Việt Nam
Ủy Ban Quy Chế Thư Viện Học Ðường: dự thảo
một Quy Chế dành cho quản thủ thư viện học đường
Các Ủy Ban đã họp hàng tuần trong suốt hai
tháng 4 và 5/1974. Ðề nghị của các Ủy
Ban sau đó đã được Ban Chấp Hành thảo luận trong các phiên họp ngày 29-6-1974
và 4-7-1974. Toàn bộ đề nghị của bốn Ủy
Ban được in ra và gởi đến cho toàn thể hội viên nghiên cứu một tháng trước khi
về tham dự Ðại Hội. Ban Chấp Hành cũng
liên hệ với Nha Tiểu Học và Nha Trung Học của Bộ Văn Hóa Giáo Dục để các quản
thủ thư viện học đường (đều là giáo chức) được cấp Lộ Trình Thư, và riêng một số
hội viên ở cách tỉnh xa được cấp cả vé phi cơ, để về dự Ðại Hội. Trong thời gian 3 ngày dự Ðại Hội, các hội
viên đều được Hội cấp phụ cấp vãng phản.
Ðại Hội Hè 1974 đã thành công hết sức rực rỡ với sự tham dự của gần 300
hội viên (trước đây số hội viên về họp các Ðại Hội Thường Niên để bầu lại Ban
Chấp Hành không bao giờ vượt quá con số 100) và đạt được tất cả 4 mục tiêu đề
ra, quan trọng nhứt là Quy Chế Thư Viện Học Ðường. (Xem chi tiết ở bài viết sau
đây: Nguyễn Văn Hường và Hoàng Ngọc Hữu, Thành quả Ðại Hội Hè 1974 : biên bản
đúc kết, Thư Viện Tập San, số 22, Đệ 3 TCN
(1974), tr. 60-68).
3.224.
Chấn Chỉnh Tình Trạng Hội Viên
Từ đầu
nhiệm kỳ 1974, Ban Chấp Hành được biết tổng số hội viên là gần 400 trên toàn quốc. Trong số nầy, hội viên thực sự có sinh hoạt với
Hội không lên quá 100. Số hội viên đã
không đóng niên liễm (200 đồng một năm) lên tới trên 250 người, trong số nầy có
người đã thiếu niên liễm 2-3 năm, thậm chí có người thiếu niên liễm đến 6-7
năm. Ðiều nầy có nghĩa là HTVVN đã thất
thu một số niên liễm rất quan trọng.
Trong khi họp để thảo luận về vấn đề nầy, Ban Chấp Hành đi đến kết luận
là tình trạng hội viên không đóng niên liễm có hai nguyên nhân chánh: 1) Về
phía hội viên, vì trong quá khứ Hội đã không có đem lại quyền lợi gì thiết thực
cho hội viên khiến cho một số đông hội viên nghĩ rằng chả có lý do gì họ phải
đóng niên liễm cả; 2) Về phía Hội thì cũng có thiếu sót là không có theo dõi và
truy thu niên liễm. Từ kết luận nầy, Cô
Phạm Thị Lệ-Hương, Chánh Thủ Quỹ, đã đề ra một kế hoạch
để truy thu và tận thu niên liễm. Các Bản Tin hàng tháng là phương tiện giúp thực
hiện kế hoạch nầy. Một mặt trình bày cho
hội viên thấy rõ những quyền lợi thiết thực mà họ đã và đang được hưởng từ khi
Tân Ban Chấp Hành bắt đầu làm việc: 1) Hội viên đã được nhận miễn phí các số
TVTS với bài vở phong phú giúp họ tích cực trong công tác cũng như những Bản
Tin hàng tháng với đầy đủ tin cập cập nhật; 2) Hội viên đã được huấn luyện miễn
phí về căn bản thư viện học (tổng số hội viên tốt nghiệp qua 2 khóa huấn luyện
là 61 người); 3) Hội viên về tham dự Ðại Hội Hè đã được hưởng Lộ Trình Thư và
phụ cấp vãng phản. Mặt khác thì tha thiết
kêu gọi tất cả hội viên phải đóng niên liễm để Hội có phương tiện tiếp tục phục
vụ hội viên. Tất cả những hội viên còn
thiếu niên liễm đều nhận được văn thư nhắc nhở và ghi rõ số niên liễm còn thiếu. Ngoài ra văn thư nầy cũng ghi rõ thời gian ân hạn, sau thời điểm
đó nếu hội viên vẫn không chịu đóng niên liễm thì sẽ bị xóa tên trong danh sách
hội viên. Tuyệt đại đa số hội viên đã hưởng
ứng nồng nhiệt lời kêu gọi nầy và kết quả là HTVVN đã truy thu được trên
100.000 đồng tiền niên liễm đã bị thiếu.
Ðến đầu năm
1975, tại Ðại Hội Thường Niên ngày 12-1-1975, tổng số hội viên của HTVVN được
ghi nhận là 436 (Biên
bản Ðại Hội Ðồng Thường Niên Hội Thư Viện Việt Nam ngày 12.01.75 bầu cử Ban Chấp
Hành Nhiệm Kỳ 1975, Bản Tin Hội Thư Viện Việt
Nam, số 1/1975, ngày 1-2-1975, tr. 1-7).
3.225.
Ấn Hành Tài Liệu Chuyên Môn
Về phương diện tài liệu chuyên môn, ngoài những
giáo trình in ronéo đã sử dụng trong các khóa huấn luyện, HTVVN đã ấn hành quyển
Bảng Phân Loại
Thập Phân Dewey dựa trên ấn bản trong phần Phụ Ðính của cuốn Phương Pháp Tổng Kê và Phân Loại Sách của
Ông Richard K. Gardner và Bà Nguyễn Thị Cút với nhiều sửa
đổi và gia tăng các con số cho các mục Sử Ðịa và Văn Học Việt Nam đã được thông
qua tại Ủy Ban Phân Loại của Ðại Hội Hè 1974.
Ngoài ra, HTVVN cũng đã thành lập một Ủy Ban Phiên Dịch để chuyển dịch
sang Việt ngữ cuốn Bảng Phân Loại Thập Phân Dewey, ấn bản 10 Rút gọn
(Dewey Decimal Classification, 10th Abridged Edition, của nhà xuất bản
Forest Press). Dự án phiên dịch nầy đã
nhận được sự tài trợ của Asia Foundation.
3.3. Hệ
Quả Của Sự Phát Triển Hội Thư Viện Việt Nam
Thành
quả rực rỡ của những hoạt động tích cực của HTVVN trong nhiệm kỳ 1974 không những
đã tạo ra một thế đứng có tầm vóc cho HTVVN trong sinh hoạt văn hóa của VNCH mà
còn mang lại một số hệ quả tốt đẹp mà chính Ban Chấp Hành HTVVN cũng hoàn toàn
không tiên liệu được.
3.31.
Tài Trợ Của Bộ Văn Hóa Giáo Dục Và Thanh Niên
Do đề
nghị của vị Thứ Trưởng Ðặc Trách Văn Hóa, người đã chứng kiến tận mắt những hoạt
động tích cực của HTVVN trong những lần chính ông đến chủ tọa các lễ khai giảng
và bế giảng của các khóa huấn luyện do Hội tổ chức, Bộ Văn Hóa Giáo Dục và
Thanh Niên đã ban hành Nghị Ðịnh số 2496/VHGDTN/TC/TT/NÐ ngày 9-11-1974 trợ cấp
một ngân khoản là 200.000 đồng cho những hoạt động bất vụ lợi của Hội Thư Viện Việt Nam.
3.32.
Ðại Diện Hội Thư Viện Việt Nam Trong Hội Ðồng Văn Hóa Giáo Dục
Hội Ðồng Văn Hoá Giáo Dục (HÐVHGD) là một trong ba hội đồng
(hai hội đồng kia là Hội Ðồng Kinh Tế - Xã Hội và Hội Ðồng Các Sắc Tộc) do Hiến Pháp VNCH năm 1967 quy định với nhiệm vụ tư vấn cho
chính phủ VNCH và do chính Phó Tổng Thống VNCH làm Chủ Tịch. Theo Hiến Pháp 1967 quy định, HÐVHGD có tất cả
60 hội viên, 40 được các hội đoàn văn hóa giáo dục bầu ra và 20 do Tổng Thống
VNCH chỉ định. Trong số 40 hội viên được
bầu sẽ có 8 hội viên do các hội đoàn văn hóa tư bầu ra. Trong nhiệm kỳ I (1970-1973) của HÐVHGD, Ông Nguyễn Văn Toán là đại diện của HTVVN. Trong thời gian sinh hoạt với HÐVHGD, Ông
Toán đã đệ trình Hội Ðồng một dự án thành lập các tủ sách
xã thôn cho VNCH. (Nguyễn
Văn Toán, Hoạt động của Hội Thư Viện tại Hội Ðồng Văn Hóa Giáo Dục, Thư Viện Tập
San, số 19, Ðặc Biệt, 1973, tr. 49-59). Ðầu năm 1974 HÐVHGD chuẩn bị bầu
cử cho nhiệm kỳ 2 (1974-1977). HTVVN là
một trong 15 hội đoàn văn hóa tư hội đủ điều kiện để được tham gia vào cuộc bầu
cử nầy. Ban Chấp Hành HTVVN đồng ý đề cử
Ông Nguyễn Hùng Cường, một trong 4 vị trong Cố Vấn Ðoàn, làm đại diện của Hội để
tranh cử vào HÐVHGD. Ông Nguyễn Hùng Cường
là người đã hoạt động trong ngành thư viện rất lâu năm; chính ông là người đã
phụ trách việc di chuyển Thư Viện Ðông Dương từ Hà Nội vào Sài Gòn năm 1954 và
giữ chức vụ Quản Thủ của Tổng Thư Viện; sau đó ông được đề cử giữ chức Phó Giám
Ðốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia và khi Nha nầy bị tách ra làm hai thì ông
giữ chức Phó Giám Ðốc Nha Văn Khố Quốc Gia; ông cũng chính là vị đại diện của
VNCH tại Hội Nghị Quốc Tế về Nguyên Tắc Biên Mục tại Paris, Pháp vào năm
1961. Ban Chấp Hành đã thân hành đến nhà
ông hai lần (lần đầu chỉ có 3 người là Chủ Tịch, Tổng Thư Ký và Thủ Quỹ; lần thứ
nhì thì gồm toàn thể Ban Chấp Hành) để mời ông nhưng ông đều từ chối với lý do
là ông đã nghỉ hưu và không đủ sức khoẻ.
Vì thế trong buổi họp ngày 18-4-1974, Ban Chấp Hành quyết định đề cử người
viết, với tư cách là Chủ Tịch HTTVVN, làm đại diện của Hội để tranh cử vào
HÐVHGD. Nhờ vị thế và tầm vóc của Hội
trong sinh hoạt văn hóa tại thủ đô trong thời gian đó, người viết đã đắc cử với
số phiếu cao nhứt (13/15 phiếu). Tại
phiên họp khoáng đại đầu tiên của HÐVHGD Nhiệm Kỳ 2, người viết được toàn thể hội
viên bầu vào chức vụ Chủ Tịch Ủy Ban Văn Hóa Giáo Dục Ðại Chúng, một trong 8 ủy
ban của Hội Ðồng. Người viết đã có chủ định, với tư cách Chủ Tịch Ủy Ban Văn Hóa
Giáo Dục Ðại Chúng, sẽ cố gắng soạn thảo một Dự Luật về Thư Viện Công Cộng cho
VNCH,
trình bày và cho thảo luận tại Ủy Ban trước khi đưa ra cho HÐVHGD phê chuẩn và
chuyển sang hành pháp để yêu cầu hành pháp thực thi. Chủ định nầy đã không thành vì biến cố
30-4-1975.
3.33.
Ban Thư Viện Học Tại Ðại Học Vạn Hạnh
Nhận thấy rõ khả năng
chuyên môn cũng như tinh thần hoạt động bất vụ lợi của Ban Chấp Hành HTVVN, rất
phù hợp với tôn chỉ của Viện Ðại Học Vạn Hạnh, Giáo sư Ðoàn Viết Hoạt,
Phụ Tá Viện Trưởng Ðặc Trách Học Vụ, đã yêu cầu Ban Chấp Hành HTVVN nghiên cứu
và thuyết trình cho Hội Ðồng Viện một dự án thiết lập
Ban Thư Viện Học cho Viện Ðại Học Vạn Hạnh. Ngày 30-4-1974, người viết đã đại diện Ban Chấp
Hành HTVVN thuyết trình trước Hội Ðồng Viện về dự án nầy và đã được Hội Ðồng Viện
đồng thanh chấp thuận. Ban Cử Nhân Thư
Viện Học, trực thuộc Phân Khoa Văn Học và Khoa Học Nhân Văn, Viện Ðại Học Vạn
Hanh, với người viết được Viện chỉ định làm Trưởng Ban, được khai giảng vào đầu
năm học 1974-75 với 70 sinh viên. Ban
Thư Viện Học cũng bị chết yểu vì biến cố 30-4-1975. Xin xem chi tiết của chương
trình Ban Cử Nhân Thư Viện Học trong phần Phụ
Ðính* (trang 20-23) Người
viết cũng đã có ghi lại câu chuyện nầy trong bài viết "Cơ Duyên Của Tôi Với Ðại Học
Vạn Hạnh"
Thư Viện tọa lạc dọc lầu 3 của Viện
3.34.
Ban Chấp Hành Hội Thư Viện Việt NamTái Ðắc Cử Nhiệm Kỳ 1975
Tại
phiên họp khoáng đại thường niên ngày 12-1-1975 (Xem chi tiết ở tài liệu nầy:
Biên bản Ðại
Hội Ðồng
Thường Niên Hội Thư Viện Việt Nam ngày 12.01.75 bầu cử Ban Chấp Hành Nhiệm Kỳ
1975, Bản Tin Hội Thư Viện Việt Nam, số 1/1975, ngày 1-2-1975, tr. 1-7), phần lớn
các anh chị trong Ban Chấp Hành Nhiệm Kỳ 1974 đã được hội viên tín nhiệm và bầu
lại vào Ban Chấp Hành Nhiệm Kỳ 1975 với thành phần như sau:
Chủ Tịch: Ông Lâm Vĩnh Thế
Phó Chủ Tịch: Ông Lê Ngọc Oánh Tổng Thư Ký: Ông Nguyễn Văn Hường
Phó Tổng Thư Ký: Ông Tống Văn Diệu
Chánh Thủ Quỹ: Cô Phạm Thị Lệ Hương
Phó Thủ Quỹ: Bà Nguyễn Thị Khuê Giung Ủy Viên Kế Hoạch: Ông
Nguyễn Ngọc Hoàng Ủy Viên Tổ Chức: Ðại Ðức Thích Lệ Mãnh
Ủy Viên Tài Chánh: Ông Nguyễn Văn Vinh
Ủy Viên Xã Hội: Cô Ðặng Thị Thảo
Ùy Viên Thông Tin Liên Lạc: Cô Tôn Nữ Minh Ngọc
Ủy Viên Thư Viện Học Ðường: Bà Tăng Thị Hoa
Ủy Viên Thư Viện Chuyên Môn: Ông Hoàng Ngọc Hữu Ủy Viên Thư
Viện Ðại Học: Cô Võ Thị Vân
Ủy Viên Thư Viện Công Cộng: Cô Nguyễn Thị Nga
Ban Chấp Hành Nhiệm Kỳ 1975 nầy đã không làm
tròn được nhiệm vụ vì biến cố 30-4-1975.
Các khóa huấn luyện, mà khoá đầu tiên dự định sẽ tổ chức vào tháng
4-1975, cũng như Ðại Hội 3 Hè 1975, việc ấn hành Bảng Liệt
Kê Tiêu Ðề Ðề Mục, các số TVTS, Bản Tin hàng
tháng, v.v., tất cả đều không thực hiện được.
Ban Chấp Hành Nhiệm Kỳ 1975 chỉ ấn hành được một số TVTS duy nhứt, đó là
số 24, Bộ mới, Ðệ 1 TCN 1975. Công tác
thứ hai được hoàn thành (tồn lại từ nhiệm kỳ 1974) là việc phiên dịch Bảng Phân Loại Thập Phân Dewey, Ấn bản 10 Tóm Lược. Khi người viết mang bản dịch (mỗi bản dịch gồm
3 tập giấy đánh máy trên 500 trang, tổng cộng là 9 tập) đến nộp cho Asia
Foundation là cơ quan tài trợ cho dự án phiên dịch quan trọng nầy, theo đúng hợp
đồng đã ký kết với họ, vào khoảng cuối tháng 4-1975, thì vị Ðại Diện của Asia
Foundation (Ông Julio Andrews) đã rời khỏi Sài Gòn theo lệnh của Toà Ðại Sứ Hoa
Kỳ vì tình hình chiến tranh Việt Nam đã sắp đi vào chung cuộc.
Hoạt động sau cùng của HTVVN, mỉa mai thay
không dính líu gì đến việc phát triển thư viện cho Miền Nam, là đi cứu trợ các
hội viên từ Miền Trung đang tạm trú tại các trại tỵ nạn ở Sài Gòn. Ban Chấp Hành quyết định cho phép Chủ tịch và
Thủ Quỹ rút từ quỹ của HTVVN ra một số tiền là 200.000 đồng để cứu trợ cho hội
viên. Người viết và Cô Thủ Quỹ Phạm Thị
Lệ-Hương đã đi đến tận các trại tỵ nạn nầy để trao cho các hội viên, mỗi người
một phong bì đựng 5.000 đồng, gọi là tỏ chút tình tương thân tương trợ của Hội
đối với hội viên.
Kết Luận
Thay cho kết luận của
bài viết nầy, người viết xin trích lại một đoạn văn đã viết cách đây hơn 30
năm. Trong Lá Thư Chủ Nhiệm, Thư Viện Tập San,
số 24, Bộ mới, Ðệ I TCN 1975, người viết, với tư cách Chủ Tịch HTVVN và Chủ Nhiệm
của Tập San, đã viết như sau: "Nhiệm kỳ 1975 đang trải dài trước mắt tôi với những khó khăn dễ
tiên đoán. Sự suy thoái về kinh tế của năm 1974 dường như có vẻ trầm trọng
thêm. Những khó khăn về quân sự, ngoại viện đã làm lu mờ đi tất cả mọi sinh hoạt
khác của quốc gia. Chắc nhiều bạn cũng
đang tự hỏi mình như tôi đang tự hỏi tôi rằng những gì chúng ta đang cố gắng thực
hiện đây có còn mang một ý nghĩa nào nữa không? Tôi thật sự không thể đoán ra
được câu tự trả lời của các bạn nhưng đây là câu tự trả lời của tôi. Tôi nghĩ rằng
việc làm của chúng ta để đóng góp vào sự phát triển văn hóa nước nhà còn có ý
nghĩa hơn bao giờ hết. Văn hoá là mẫu số chung của một dân tộc, một quốc gia.
Văn hóa sẽ là chất liệu hàn gắn lại sự rạn nứt của một dân tộc vì những dị biệt
nhất thời. Chúng ta đang phục vụ văn hóa là đầu tư cho tương lai của đất nước." Người viết thành thật nghĩ rằng chúng ta, những
hội viên có năng lực và đầy nhiệt tình của HTVVN trước 1975, đã không phí phạm
thì giờ và công sức cho những chuyện làm vô ích./.
Hamilton, ONT, Canada Lâm Vĩnh-Thế
Librarian Emeritus Đ.H. Saskatchewan, Canada
