Đây là bài về thân thế và sự nghiệp của thầy Trần Anh Linh dạy nhạc trường chúng ta. Thầy cũng là người sáng lập ra thiếu đòan Lê Quý Đôn thuộc đạo Thủ đô. Hồi xưa tôi và anh Lê Phong Sơn có theo học thầy về sáng tác và hòa âm, lúc đó thầy ở đường Hồ Biểu Chánh đọan tận cùng trước khi trổ ra nhà thờ Vườn Xòai. Nay thầy không còn nữa, tôi post bài này lên trang blog cho các bạn một thời là học trò của thầy đọc và biết thân thế của thầy.

Nhạc sĩ Phaolô Trần Anh Linh

*Trần Vinh & Nguyễn Long Thao

Nhạc sĩ Trần Anh Linh đã qua đời tại Việt Nam vào ngày 14.4.2006, nhân chuyến về thăm quê hương. Ngày ông qua đời đúng vào ngày thứ Sáu Tuần Thánh.

Thời điểm Tuần Thánh có một ý nghĩa đặc biệt đối với sự nghiệp sáng tác của cố nhạc sĩ Trần Anh Linh. Chính trong Tuần Thánh cách đây trên 50 năm, ông đã sáng tác ca khúc Niềm Tâm Sự, cảm hứng từ Phúc Âm Thánh Gioan mô tả những lời tâm sự của Chúa Giêsu với các môn đệ trước khi đi nộp mình chịu tử nạn, và bài thứ hai Chúa Ở Lại Thôi, cảm hứng từ câu Mane Nobiscum Domine, câu khẩn nài của 2 môn đệ trên đường Emmau.

Mãi mãi về sau, người ta sẽ còn biết đến tên tuổi nhạc sĩ Trần Anh Linh là tác giả của 2 bài Thánh ca kể trên. Với cung bậc tha thiết, lại chất chứa tâm tình thâm trầm, sâu sắc, 2 bài Thánh ca này là những lời cầu nguyện hết sức tốt đẹp để suy tôn ý nghĩa căn bản của Mùa Khổ Nạn và Phục Sinh trong niên lịch phụng vụ

1.      Thân thế nhạc sĩ Trần Anh Linh

     Nhạc sĩ Trần Anh Linh sinh ngày 15-3-1932 tại làng Vân Đình, Hà Đông. Những ngày thơ ấu, ông sinh sống tại Hà Nội. Năm 6 tuổi, ông theo cha mẹ vào Sàigòn. Năm 11 tuổi, lại từ Sàigòn về Phát Diệm và được tuyển chọn vào học tại Tiểu Chủng viện Phúc Nhạc, trong thời giantừ năm 1944 đến 1952. Sau khi mãn trường Tiểu Chủng viện, Trần Anh Linh đi thực tập ở Trường Dòng Khiết Tâm (hậu thân của Trường Các Thầy Giảng) từ 1952-1954.

     Năm 1954, di cư vào Sàigòn, Trần Anh Linh nhập học tại Đại Chủng viện Xuân Bích (Saint Sulpice), lúc ấy tạm cư ngụ tại Vĩnh Long. Đến năm 1957 thì chuyển về Đại Chủng viện Lê Bảo Tịnh ở Gia Định. Học được một năm Thần Học thì bị bệnh rồi từ giã chủng viện ra hoạt động tông đồ nơi các xứ đạo: Phú Nhuận, Lăng Cha Cả, Xóm Thuốc. Từ 1958, vào nội trú trong câu lạc bộ Phục Hưng và theo học Đại Học Văn Khoa Sàigòn. Năm sau, chuyển qua cư xá Đắc Lộ Dòng Tên cho đến năm 1961 tốt nghiệp Đại học Văn Khoa với cấp bằng Cử Nhân Văn Chương Việt Hán. Sau đó, đi dậy Việt văn tại Trung học Châu Văn Tiếp, Bà Rịa. Năm 1962, Trần Anh Linh xin trở lại đời tu, được tiếp nhận vào dòng Chúa Thánh Linh do cha Gioan Phạm Kim Xuyến sáng lập và được Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Văn Bình nhận cho vào học trong Giáo Hoàng Học Viện Piô X, Đà Lạt. Nhưng do bệnh cũ tái phát, ông đành phải bỏ hẳn ý định đi tu, sau 2 năm theo học tại đây.

     Trở lại cuộc đời nhà giáo, Trần Anh Linh xuống Vĩnh Long dậy Việt văn tại trường Trung Học Tống Phước Hiệp từ năm 1962 tới năm 1964. Sau đó, ông xin chuyển qua dậy Việt văn và ca hát cho giáo sinh Trường Sư Phạm Vĩnh Long. Năm 1967, được Bộ Giáo Dục cử đi tu nghiệp tại Hoa Kỳ về môn Âm Nhạc Giáo Dục ( Music Education). Năm 1970, ông tốt nghiệp Master of  Music tại Đại học Miami; sau đó ở lại học thêm 2 mùa nữa để hoàn thành luận án về The Pentatonic Music ( Nhạc ngũ cung). Năm 1971, ông về Sài Gòn dậy âm nhạc tại trường Quốc Gia Âm Nhạc, đặc trách ngành Sư phạm Âm nhạc, đào tạo các giáo viên âm nhạc cho hệ Trung Học Đệ I Cấp, dậy Việt văn và Âm nhạc tại trường Trung Học Lê Qúy Đôn. Rồi ông cộng tác với Lm. Tiến Dũng dậyÂm nhạc cho Đại Học Minh Đức, Phân khoa Âm nhạc.  Ông cũng dậy Âm nhạc mẫu giáo cho các Giáo sinh Vườn Trẻ của trường Jardin d’Enfant và dậy Âm nhạc cho Trường Sư Phạm Sàigòn. Có một thời ông hợp tác với nhạc sĩ Hùng Lân biên soạn cho chương trình Gió Khơi do bác sĩ Bùi Duy Tâm chỉ đạo.

     
Nhạc sĩ Trần Anh Linh lập gia đình và có 4 con trai.

    Sau 30.4.1975, nhạc sĩ Trần Anh Linh lui về sống ẩn dật. Mãi tới năm 1982, ông mới cùng Nhạc trưởng Quân nhạc Trần Văn Huyến, mở lớp ca trưởng cho thanh niên nam nữ xứ đạo Bà Chiểu, Gia Định và hợp tác với linh mục phó xứ Nguyễn Hữu Triết soạn tập ca Giờ Kinh Phụng Vụ để phục hồi Thánh Nhạc theo truyền thống Giáo hội qua thông điệp Musica Sacra.  Lm. Nguyễn Hữu Triết, cha phó của giáo xứ Bà Chiểu, Gia Định, vừa là một nhạc sĩ, vừa là một nhà sưu tầm sách cổ và đồ cổ có hạng. Sau này ông được cử làm linh mục chánh xứ Tân Sa Châu, Tân Bình.

  Năm 1985, Trần Anh Linh vượt biên qua Mỹ, hợp tác với nhạc sĩ Lê Văn Khoa và nhạc sĩ Trần Chúc, thành lập ban hợp xướng Ngàn Khơi và hợp tác với nhạc sĩ Nguyễn Văn Châu, nhạc sĩ dân tộc, thành lập ban Lạc Hồng.  Sau đó, nhạc sĩ Trần Anh Linh rời tiểu bang California qua sống tại Louisville, tiểu bang Kentucky, dậy dương cầm cho thiếu nhi và dậy Anh văn (ESL) cho học sinh thiểu số Việt, Lào, Campuchia.

     2. Sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trần Anh Linh

   Nhạc sĩ Trần Anh Linh đã sáng tác liên tục từ những ngày còn ở Tiểu Chủng viện, Đại Chủng viện, trong những tháng ngày đi dậy học và hợp tác với các ban nhạc.

Từ nhỏ, Trần Anh Linh đã thích Âm nhạc, nhưng vì nhà không đủ khả năng cho nên chỉ đứng xem trẻ con hàng xóm học dương cầm và vĩ cầm. Ông tự tay chế ra chiếc “dương cầm” với các phím vẽ trên tấm bìa cuộn súc vải của mẹ. Còn vĩ cầm thì chỉ là một thanh tre, tay trái cầm lấy thanh tre, dùng các ngón tay bấm trên đó, tay phải giả đò cầm cây mã vĩ, và cũng nghẹo cổ cò cưa, bắt chước mấy bạn học vĩ cầm.

 Từ ngày nhập Tiểu Chủng viện, khả năng về nhạc lý và ca hát của Trần Anh Linh phát triển rất nhanh. Một mình luyện giọng qua cách xướng âm theo thang âm Do Re Mi, học nhạc lý qua cách quan sát, trên những bài Thánh Ca, nhất là Thánh Ca trong quyển Cantiques de la Jeunesse bằng tiếng Pháp, thịnh hành vào những năm 1944 -1946.

Đến năm 1947, Nhạc đoàn Lê Bảo Tịnh ra đời do các nhạc sĩ Hùng Lân, Tâm Bảo, Thiên Phụng khởi xướng qua 2 quyển Cung Thánh Tập I và II. Trần Anh Linh được học hỏi rất nhiều về kỹ thuật sáng tác từ những những tuyển tập này, và có thể nói, những vị thầy đã dậy Trần Anh Linh kỹ thuật sáng tác, chính là các tuyển tập Thánh Ca này.

 Năm 1948, nhạc sĩ Phương Linh, tức linh mục Rôcô Trần Hữu Linh về dậy ở Tiểu Chủng viện Phúc Nhạc, đã khích lệ Trần Anh Linh sáng tác. Ca khúc đầu tiên của Trần Anh Linh là bài dựa trên lời thơ “Ave Maria” của Hàn Mặc Tử:

 Maria, linh hồn tôi ớn lạnh

 Run như run thần tử thấy long nhan

 Run như run, hơi thở chạm tơ vàng

 Nhưng lòng vẫn thấm nhuần ơn trìu mến.

 
Đây là đề thi nhạc của năm Trần Anh Linh học lớp Tư tại Tiểu Chủng viện Phúc Nhạc. Bài ca đã hình thành rất mau lẹ, chỉ trong vòng thời gian ½ giờ. Bài ca viết trên cung Rê thứ, vỏn vẹn chỉ có 4 câu nên chưa gọi được là một bài ca nên không bao giờ được đem ra phổ biến.

 Sau đó, Trần Anh Linh cảm thầy phấn khởi và tiếp tục sáng tác, nhưng không may, năm sau bị bệnh nặng, cha Bề trên sợ có hại sức khoẻ cho việc học văn hóa nên cấm không cho học đàn, học nhạc. Bẵng đi mấy năm, Trần Anh Linh định gác bỏ ca nhạc qua một bên để lo học thi Tú tài. Phải mãi đến khi về học Triết học năm  thứ nhất ở Đại Chủng viện Xuân Bích, nhờ các bạn cùng lớp khích lệ, nhất là nhạc sĩ Vinh Hạnh, Trần Anh Linh mới sáng tác trở lại. Bài đầu tiên trong dịp này chính là bài Niềm Tâm Sự, cảm hứng từ Phúc Âm Thánh Gioan mô tả những lời tâm sự của Chúa Giêsu với các môn đệ trước khi đi nộp mình chịu tử nạn. Bài này viết theo nhịp 6/8 (nhịp kép) có nhiều chùm 3 nốt móc thành ra khó hát cho đúng nhịp. Đã có lúc Trần Anh Linh định sửa lại thành nhịp 4/4 cho phổ thông hơn ,nhưng trót đã in trong tập Hương Thánh Kinh của Vinh Hạnh rồi, nên lại thôi.

 Nhạc tố đầu tiên của bài này gồm 4 nốt Re La Si La rồi được đối lại Re Sol La Sol. Nốt Si khó hát trong bài Re thứ vì vậy đa số giáo dân không giữ đúng, thường hát thành Si (b), nghe không được tươi sáng. Bài hát viết ra cho đại chúng hát, thành ra đôi khi phải chiều theo ý của đại chúng. Bài thành công nhờ ý tứ thâm trầm, nhạc điệu bình dị, cảm súc rất thích hợp trong các giờ chầu Thánh Thể và Thứ Năm Tuần Lễ Thánh.

Có lẽ từ nhiều năm qua, người ta chỉ biết Trần Anh Linh qua bài Niềm Tâm Sự này thôi. Thực ra, cuộc đời một người nhạc sĩ chỉ cần một bài được phổ biến rộng rãi, coi như đã được an ủi rồi. Đồng thời với bài Niềm Tâm Sự, Trần Anh Linh sáng tác thêm bài Chúa Ở Lại Thôi, cảm hứng từ câu Mane Nobiscum Domine, câu khẩn nài của 2 môn đệ trên đường Emmau. Bài này cũng in trong tập Hương Thánh Kinh I của Vinh Hạnh. Về sau, vì sự sao chép lại, có người đã lầm tưởng bài này của Vinh Hạnh. Bài này không được phổ thông, ít người hát, mặc dù nhạc tứ rất uyển chuyển, dồi dào.

 Trong thời gian ở Đại Chủng viện Xuân Bích, Trần Anh Linh còn sáng tác một số bài khác, có gửi in vào các Cung Thánh của nhạc đoàn Lê Bảo Tịnh, nhưng vì là lính mới tò te nên nhạc sĩ Hùng Lân chỉ chọn in vài bài, như Bên Máng Cỏ, Kinh Catena của Đạo Binh, còn đa số không đạt tiêu chuẩn. Tất cả các bản thảo giao hết cho Hùng Lân, nay không còn gì và cũng quên đi hầu hết.

 Sau này, nhạc sĩ Trần Anh Linh chuyển hướng sáng tác theo bình ca, lấy các Thánh Vịnh làm đề tài. Cũng có bài sáng tác theo thang âm ngũ cung. Những bài ca Thánh Vịnh này đã từng được hát trên đài Radio Veritas ở Manila do các ca viên của trại Bataan trong thời kỳ Trần Anh Linh vượt biên và lưu lại ở trại này 6 tháng. Số lượng các Thánh Vịnh được phổ nhạc cũng vài chục bài nhưng chưa bao giờ cho ấn hành.

Thời kỳ sáng tác Thánh Ca nhiều nhất là thời kỳ ẩn thân bên nhà thờ Bà Chiểu, Gia Định, cùng với bộ ba Triết, Huyến, Linh soạn thảo cả một vòng năm phụng vụ từ Mùa Vọng – Giáng Sinh – Mùa Chay - Tuần Lễ Thánh - Phục Sinh – và quanh năm. Tất cả 52 Chúa Nhật đều có đủ 4 bài: Ca Nhập Lễ, Đáp Ca, Dâng lễ và Hiệp Lễ. Khi hoàn thành, Trần Anh Linh và Trần Văn Huyến đã trao hết cho Lm. Nguyễn Hữu Triết để tiến hành ấn loát, nhưng tiếc rằng công trình này đã bị đem ra mổ xẻ thêm bớt. Một số nhạc sĩ đến sau, nhưng có quyền thế hơn, đã làm tiêu tan công trình của bộ ba nói trên. Những bài sáng tác trong dịp này cốt ý đề cao tinh thần phụng vụ thánh hóa đời sống đạo bằng âm nhạc như thông điệp Musica Sacra của Đức Pio X đã khuyến cáo. Những bài này vẫn còn ở Việt Nam.

Sau khi định cư ở Mỹ, nhạc sĩ Trần Anh Linh sáng tác những bài Thánh ca dựa trên nguồn hứng của sách Tình Yêu Nhân Hậu Gửi Các Hồn Nhỏ. Tiếc rằng phong trào Hồn Nhỏ chỉ hạn hẹp trong một nhóm người có lòng yêu mến Chúa Giêsu nên những bài ca này không được phổ biến rộng rãi. Vả lại, tư tưởng trong sách Tình Yêu Nhân Hậu hãy còn xa lạ với đa số giáo dân, chẳng hạn bài Đừng Sợ Tử Thần: Chúa dậy ta hãy can đảm đối diện với tử thần, vì nhờ nó mà ta được bước vào cõi hằng sống. Bài Đừng Có Tiếc: Chúa an ủi những người không thể đạt tới con đường tu trì tại các tu viện, chủng viện vì ở bất cứ nơi nào, với ơn Chúa, chúng ta cũng có thể nên thánh. Càng ở trong đấng bậc thấp hèn, càng dễ nên thánh. Bài Con Đường Nên Thánh: Chúa tâm sự với các tâm hồn bé nhỏ hãy tìm kiếm Chúa trong nội tâm mình chứ không phải ở bên ngoài. Yếu tố căn bản của việc nên thánh là lòng khiêm cung, tự hạ, chấp nhận sự khổ nhục. Những loạt bài này này cũng cũng chưa được xuất bản.

 Ngoài ra, còn một số bài viết về cách dậy giáo lý cho trẻ em, đã thực hiện thành băng cassette, nhưng rất đơn sơ, cần phải được thực hiện lại. Mỗi khi có dịp lễ đặc biệt thì nhạc sĩ Trần Anh Linh lại dành ít phút để sáng tác một bài. Gần đây nhất, vì hợp tác với Hilltop Recorder trong chương trình Thánh Ca The Light Of The World, nên nhạc sĩ Trần Anh Linh bắt đầu sáng tác những ca khúc bằng 3 thứ tiếng: La-tinh, Anh ngữ, Việt ngữ.  Ông hợp tác với nhạc sĩ Võ Hữu Hạnh để đặt lời Anh, lời Việt, hoà âm cho các Thánh Ca của anh. Nhạc của Võ Hữu Hạnh có 2 bài được chọn để thực hiện thành CD và phổ biến trên toàn nước Mỹ. Đó là các bài Salve Regina và Te Deum. Nhạc sĩ Trần Anh Linh cũng sáng tác 2 bài: Dona Nobis Pacem (Grant Us Your Peace) và Lumen Christi (The Light of Christ), đã gửi cho ban sản xuất, đang chờ kết quả. Những bài này viết ra theo nhu cầu của thời đại, đang khi nhân loại chém giết lẫn nhau, kêu gọi mỗi người hãy cố gắng cầu nguyện cho hoà bình, cho ánh sáng của tương lai.

 Ngoài Thánh ca, nhạc sĩ Trần Anh Linh còn sáng tác nhiều ca khúc trữ tình, phần nhiều là phổ nhạc vào thơ, đặc biệt là thơ của Thái Thụy Vy, Kiều, Hàn Mặc Tử.

Ngoài sáng tác nhạc, Trần Anh Linh cũng tập viết văn, làm thơ, viết chuyện ngắn, hồi ký. Đã viêt xong cuốn hồi ký của cả cuộc đời, cuốn Mười Điều Tâm Niệm Cho Phụ Huynh Và Con Cái Thảo Hiếu đã đăng trên nguyệt san Hương Quê.

Những năm cuối đời, nhạc sĩ Trần Anh Linh chuyển hướng sang viết một số bài đề cập tới lãnh vực tâm linh, tu đạo, mà ông đã trải nghiệm. Theo ông, đó là những kinh nghiệm thực, không bịa đặt, thêm thắt, tưởng tượng.  Tâm sự của ông là muốn chia sẻ những kinh nghiệm này để cho độc giả tùy nghi đón nhận hoặc không đón nhận.  Ông thanh minh những gì ông viết ra đều không chủ ý tuyên truyền hay bênh vực cho một chủ đích nào. Trần Anh Linh luôn nhắc nhở mình: con người được Thiên Chúa tạo dựng và ban cho nhiều tài năng vượt xa muôn loài, vậy hãy cố gắng suy ngẫm và cố thể hiện ngay trong cuộc đời tại thế này.

                                                                               Để tưởng niệm nhạc sĩ Phaolô Trần Anh Linh

                                                                                      Trần Vinh & Nguyễn Long Thao