NAM KỲ THUỘC PHÁP: CUỘC SỐNG Ở SÀI GÒN

GHI CHÉP VỀ CUỘC HÀNH TRÌNH/ CỦA M. A. PETITON

(Tiếp Theo)

Tôi đã nói rất ngắn gọn về doanh trại bộ binh hải quân (TQLC), ở Sài Gòn có một phân đội từ 1.000 đến 1.500 người, từ trung tâm này lan tỏa vào các vị trí khác nhau của thuộc địa.

  Không có gì để thêm vào những gì tôi đã nói về những doanh trại này, chúng bất cập; hơn nữa, chúng sẽ bị phá hủy sớm.

Theo tôi được biết, người ta sẽ đưa quân đội vào trong các tòa nhà đang được xây dựng tại khu thành cũ ờ phía bắc.

Các doanh trại hiện tại nằm trên đường đến làng Gò Vấp; Cách con đường này vài trăm thước là nghĩa trang, được bao quanh bởi hàng rào tre. Người ta sớm tìm hiều các con đường khi sống ở Sài Gòn.

Ở Sài Gòn tồn tại một cơ sở giáo dục khiêm tốn rất hữu ích: trường phiên dịch thành phố, tên của nó chỉ ra mục đích đầy đủ. (8)

Người ta có thể ví Sài Gòn như một tòa kiến trúc: là con tàu biển đứng yên tên là Duperrê (9). trên đó là tất cả các thủy thủ không có điểm đến xác định, họ đang ở trên Duperrê (doanh trại nổi lớn) hoặc trên Duperrê phụ; một con tàu tuyệt vời mà sự tồn tại, tiến hóa và cuộc sống khó hiểu của nó đối với những người không được hướng dẫn ban đầu vào những bí ẩn của nó.

Đối diện kho quân giới là bến tàu nổi, một khung lớn bằng tôn mà lợi ích không thể chối cãi; người ta chỉ có thể chê trách, vì cái giá cắt cổ, đã khiến nước Pháp phải trả giá.

Kho quân giới có lẽ là cơ sở quan trọng nhất về mặt vật chất, nó có người điều hành, là một kỹ sư phụ hạng nhất về đóng tàu. Hiện tại cơ sở đang quản lý một đội ngũ nhân viên lớn, bận rộn xây dựng nhiều công trình, phải tiêu tốn rất nhiều tiền, và đang sử dụng một ngàn công nhân viên; mà buổi chiều, bạn nhìn thấy họ đi ra từ cánh cổng của kho quân giới đi về Gò Vấp, một đoàn người An Nam thật sự vác trên vai những mảnh gỗ thừa. Các tòa nhà hiện tại của kho vũ khí là tạm thời, thật vô ích khi đưa ra một mô tả ngày hôm nay vì nó sẽ không chính xác vào ngày mai,

Vị trí của kho Quân Giới

Người điều hành cơ sở rộng lớn này chỉ là bây giờ, ông ta còn làm những công việc lý thú hơn là với cái danh hiệu, Thủy quân lục chiến gắn liền với sự quan trọng to lớn của kho quân giới Sài Gòn, thậm chí tôi nghe một viên chức cao cấp nói rằng Nam Kỳ cần phải giữ được có kho quân giới cho hải quân quốc gia. Nơi sửa chữa cho các tàu của Nhà nước. Cần phải lắp đặt trong kho quân giới các bể chứa và các con kênh khác nhau mà việc thu hồi sẽ rất tốn kém.

Một lời chỉ trích được đưa ra, một lời chỉ trích mà người ta phải rất tỉnh táo nói chung khi nói đến việc khôi phục một cái gì đó mới trong điều kiện khí hậu và trong điều kiện khó khăn như của Nam Kỳ. Đó là gỗ sẽ được xẻ ra ở kho quân giới đang được lưu trữ ở phía bên kia của kênh Avalanche (kênh Thị Nghè), có một lực lượng nhân công đáng kể được sử dụng, làm việc tăng gấp đôi, để mang đến các bãi các khúc gỗ được xẻ. Tại sao không ai khuyên nên có một kho gần thảo cầm viên?

Các cửa hàng tổng hợp mà khách hàng mạnh nhất là kho quân giới, nếu tôi không nhầm, được tách ra khỏi bởi thảo cầm viên, đó có phải là một sai lầm không?

 Những cửa hàng này, như tôi đã nói, rất gần với kho thuốc súng, đó không phải là một sai lầm khác?

Kho thuốc súng nằm cạnh cầu Thị Nghè

Vườn Bách thảo hoàn toàn có thể, và có lẽ, tôi tin rằng, phải từ bỏ một phần đất của mình để dời kho vũ khí và các cửa hàng tổng hợp, cách đó vài trăm mét, dọc theo kênh, và bồi thường cho họ, để lấy một phần bề mặt của nó làm bãi chứa củi.

Hơn nữa, đây chỉ là một cái nhìn theo đường chim bay, đó là một ý tưởng để nghiên cứu, bởi vì tôi chỉ nhìn thấy kho vũ khí có một lần, thoáng qua.

Có công nhân người Tàu và An Nam trong kho quân giới; Người An Nam làm thợ rèn khá giỏi, những chàng trai An Nam làm thuyền buồm tốt, người Hoa là những thợ giỏi về đúc khuôn. hầu nhưchỉ có hai mươi công nhân Pháp trong kho quân giới. Hơn bất kỳ ai khác, tôi có thể đánh giá cao hành động của giám đốc trong những điều kiện như vậy và hoan nghênh những khó khăn mà ông ấy đã vượt qua. Tại một vị trí cố định hoặc gần, tại cảng Sài Gòn, là du thuyền của thống đốc, chiếc Ondine hiện nay,

Có rất nhiều xà lúp hơi nước đang phục vụ tại quân cảng; bạn không thấy một chiếc ghe ba lá nào trên đường đi của tàu vì chúng sẽ làm chìm tất cả, đó là vấn đề nghiêm trọng trên sông Sài Gòn.

Hai chiếc tàu vận tải neo trong cảng, một chiếc ở phía trước kho quân giới, chiếc còn ở phía dưới hơn một chút, chờ đợi sự trở lại của chiếc thứ ba, đang hiện hành trình của mình trong thời gian trung bình ba tháng, qua lại, bao gồm cả ba tuần ở Suez,

Một số pháo hạm hơi nước đường sông, hai hoặc ba chiếc khác đường biển, có trọng tải mạnh hơn một chút, tham gia vào quân cảng; xa hơn một chút, phía trước nhà Wang Tai, là cảng là nơi neo đậu tàu thương mại. Có ba mươi tàu trong cảng, gồm Pháp, Đức, Anh, v.v.

           Giám đốc cảng thương mại có căn nhà và các văn phòng giữa nhà Wang Taï và kênh Tàu Hủ. Trước ngôi nhà này là một cột cờ rất thú vị (10), bởi vì nó thông báo sự xuất hiện của thư từ từ Pháp, bằng các tín hiệu ít nhiều phức tạp. Dưới chân cột buồm này là một cầu tàu có cầu thang xung quanh có nhóm một nhóm ghe nhỏ đưa bạn đến các tòa nhà của des Messageries nationales nằm ở phía bên kia của kênh Tàu Hủ, hoặc đưa bạn lên một con tàu với một khoản tiền thù lao nhỏ mà không bao giờ thỏa mãn người lái thuyền. Các cậu bé, đàn ông hay phụ nữ, lái những chiếc ghe này cũng thu hút như các đồng nghiệp của họ từ các quốc gia khác, họ là những hay chế giểu, ồn ào, xấc xược, v.v.

Cột cờ Thủ Ngữ lúc ban đầu

Giới hạn của cảng Sài Gòn ở hạ lưu là pháo dài Nam. Pháo đài này nằm cách nhà Wang Tai khoảng hai km, bờ phải, được bao quanh bởi một bờ dốc nhỏ dễ dàng vượt qua. Đó là nơi trừng phạt những người lính và thủy thủ vô kỷ luật. nhưng người ta ít sử dụng hiện nay. Chính pháo đài này bảo vệ lối vào Sài Gòn từ phía biển.

Tôi cũng chưa nói về việc cơ quan thực thi pháp luật ở Sài Gòn.

Ở Sài Gòn có một Tòa bản địa chuyên Thanh tra các vấn đề bản địa.

Ngoài ra, còn có một dịch vụ tư pháp, với một Tổng chưởng lý, Tòa án cấp phúc thẩm gồm hai ùy viên, một 'Chánh án và ủy viên điều trần', Tòa án sơ thẩm gồm một Thẩm phán và một trung úy thẩm phán (Chủ tịch và Thẩm phán theo tiếng Pháp hiện đại).

Mọi người tỏ ra hứng thú với tòa pháp đình, một Cái nhà bình thường, còn khốn khổ hơn bao cái khác. Hơn nữa, giới tư pháp này đặc biệt lạ lùng, bởi vì không bao giờ, hoặc hiếm khi, người nắm giữ một chức năng cụ thể thực hiện chức năng của mình; Vì vậy, bạn thấy những sự thật sau đây, còn lại, gây sự lưu tâm cho Sài Gòn, là làm mất giá trị giới tư pháp:

Chánh án của Tòa án là Tổng chưởng lý, Ùy viên là chánh án, ủy viên điều trần là chưởng lý, chưởng lý là ủy viên điều trần, Người thay thế giờ là Người bị thay thế, nhưng lại rất bưc mình khi phải hoàn thành các chức năng tự nhiên của mình vì đã không thể quyết định nhưng miễn là nó không chống lại việc thi hành, Một thư ký của tòa là tổng luật sư tại Tòa án, ủy viên điều trần, tôi không hiểu gì cả. đó là ý kiến của chánh án mà cả ông và bất kỳ ai ở Sài Gòn có lẽ sẽ không ngạc nhiên.

Tôi rất buồn cười nhưng tôi vô cùng đau buồn khi thấy luật pháp của Pháp áp dụng cho một quốc gia và cho những người mà hiện tại nó không thể thực hiện; đôi khi bạn đi đến những điều phi lý quái dị chỉ có thể khiến những người có trái tim và ý thức quan tâm sâu sắc đến các chủng tộc khác nhau sống ở Nam Kỳ.

Đối với Hội đồng phúc thẩm tư pháp bản địa, tôi sẽ rất muốn thấy nó hoạt động, có rất nhiều việc phải làm, rất nhiều phán xét không đúng cần xem xét lại. Đủ để nói rằng các thanh tra về các vấn đề bản địa, các sĩ quan trẻ thiếu kinh nghiệm nói chung, bị buộc tội về quản lý và đưa ra công lý.

Nam Kỳ là nơi sinh sống của một số chủng tộc đại diện tại Sài Gòn. bạn có một thang số giảm dần sau đây:

1, Người An Nam được chia ra làm nhiều loại..

2. Người Hoa.

3, Người Châu Âu.

4. Người Ấn Dộ (Còn gọi là Malaber).

5. Người Mã Lai (Còn gọi là Malayou).

           6. Người Khmer (Chỉ một số it)

Cảnh chợ Sài Gòn 1872, để ý có 2 người Ấn (malabar) và một người Hoa trong chợ

Người An Nam ở Sài Gòn, bao gồm nhiều loại: Người làm nghề lái thuyền, người làm nghề nông quanh Sài Gòn, người làm nghề Mã tà người bản xứ làm bảo vệ cho các Thanh tra, cuối cùng là người bồi.

Người bồi xứng đáng có một bài viết đặc biệt vì họ đóng một vai trò lớn trong cuộc sống của người châu Âu (tên boy rõ ràng đến từ tiếng Anh, Boy là người hầu mà người châu Âu thường có, boy có thể tự chia làm hai loại:

1. Người bồi như đã nói.

2. Người Nay (?) (11) (tên gọi thông thường của cái giỏ) (Từ này xuất phát từ tiếng An Nam và có nghĩa là đằng kia, đó là thuật ngữ sử dụng khi chúng ta gọi ai đó).

Các giỏ là trẻ em từ 7 đến 8 tuổi, cho đến 12 hoặc 15 tuổi, như tên gọi của chúng, được cung cấp với các giỏ tròn, chúng liên tục trên các cảng, trước các cửa hàng của người Hoa hoặc người châu Âu, đang chờ đợi sà lan đến để thực hiện một số vụ thu mua lại, họ tranh dành với người cung cấp dịch vụ trả cho chúng một số tiền công ít ỏi, các đồ vật mà chúng đã thực hiện giao dịch. Cái nay hay cái giỏ nói chung tuổi còn rất nhỏ, chúng có mái tóc dài nằm sau đầu, chúng là một trong những vết thương nhức nhối của Sài Gòn, kể từ khi Pháp xâm chiếm, ngay từ đầu, đặc biệt là liên quan đến một lối sống tàn nhẫn theo kiểu lính, với những dục vọng buông thả, làm bại hoại đạo đức, diễn ra thường xuyên dưới cặp mắt của kẻ cầm đầu chúng.

Không được quên rằng cuộc chinh phạt Nam Kỳ ngay sau chiến dịch Trung hoa, trong đó những tập quán nhất định đã được áp dụng, chủ yếu từ Viễn Đông, và hoàn toàn, (bất cứ ai có thể nói), khác với tập tục của Trung Hoa. Hạng người Này giúp duy trì thói quen lười biếng và thói thích đi rong truyền thống của người đàn ông An Nam. Chính trong phần đầu nói về hạng người này, người ta đã chọn lựa hạng người Boy như tôi đã nói, là những người hầu của người châu Âu, và tồn tại hàng trăm người ở Sài Gòn; tuổi đời thường từ 15 đến 20 tuổi; thực chất họ là những kẻ nói dối, trụy lạc và cờ bạc; đây là hậu quả tự nhiên của những khiếm khuyết này, và trên đỉnh của những khiếm khuyết này, họ là những tên trộm. Tuy nhiên, họ cần phải vượt qua vì họ tạo thành gần như duy nhất lớp người phục vụ được tuyển dụng. Giá của những người bồi này rất cao, thật điên rồ, khi xem xét các chi phí thực tế và bắt buộc của cuộc sống thường xuyên của một người An Nam và các dịch vụ mà họ không phải trả, người ta trả cho những người bồi này mỗi tháng từ 2 đến 10 piastres (đồng tiền piastre của xứ này với tỷ lệ hợp pháp là 5 franc 55 xu thường được trích dẫn trên thị trường với tỷ lệ cao hơn một chút), người bồi làm nhiệm vụ của người hầu phòng không hoàn chỉnh, khó có thể nhận được sự phục vụ thường xuyên từ anh ta, anh ta biến mất nhiều ngày thường xuyên và luôn luôn cả đêm.

Họ đi từng nhòm từ 4 đến 5 người vào những sòng bài của người Hoa mở ra cho người qua lại Sài Gòn, vào khu Cầu Ông Lãnh hay tận Chợ Lớn, cách Sài Gòn 5 km, ở đó họ tìm thấy các trò chơi, nhà hát, vv.

Giống như một số người châu Âu không may, và cũng giống như tất cả người châu Á, chủ yếu là người Trung Quốc, họ là con bạc, họ tiêu tán một khoảnh khắc những gì họ đã dành được trong một tháng, sau đó họ không cón tiền bạc trong khi nhu cầu trở nên cấp thiết đối với họ, và vì ý thức đạo đức rất mơ hồ trong họ, họ quan niệm rằng phải nhanh chóng không mất cơ hội chiếm đoạt tài sản của người khác; do đó vô số vụ trộm do hạng người này gây ra tại Sài Gòn. Người bồi, bên cạnh các chức năng là hầu phòng, người mà tôi đã nói, còn hoàn thành nhiệm vụ của người chăn coi ngựa và đôi khi là đầu bếp; nhưng không thể vượt qua người Mã Lai và Malabar là trong các chức năng đầu tiên ở trên, và của người Hoa với tư cách là một nghệ sĩ ẩm thực cũng không kém phần.

Như tôi đã nói ở trên, người bồi về cơ bản là lười biếng, họ thường mang theo một người Hoa cu li để mang nước cần thiết việc nhà ngay cả khi họ có thể tự làm được, v.v., hay khi họ đi chợ, họ chỉ có một cái giỏ chứa một vài thức ăn ít ỏi cho sự thỏa mãn nhu cầu của một người độc thân.

Người bồi nói chung có một bộ trang phục khá thanh lịch đơn giản, khi nó sạch sẽ; là chiếc áo khoác nhỏ cài nút thủy tinh màu và một chiếc áo bông trắng ở phía trước là phần chính của bộ đồ, tất cả được tăng cường bởi một chiếc thắt lưng lụa màu đỏ, còn lại treo ở phần lớn trước thân. Thắt lưng này là bộ phận đắt nhất của trang phục ở tất cả các điểm, nó có giá khoảng 8 piastres, được gắn một chiếc ví nhỏ bằng lụa hoặc da được lót bằng bông thường có màu trắng hoặc màu xanh được trang trí hình in bóng bằng đồng, Cái bóp nhỏ này chứa thuốc lá, giấy thuốc lá, vv Một chiếc khăn cờ bằng lụa, đôi khi bằng vải bông, bao quanh mái tóc cuộn của người bồi, được quấn lại giống với người theo đạo Hindu bằng một cái lược đồi mồi có giá 2 hoặc 3 piastres.

Điều ghê tởm nhất với người châu Âu là sự kết hợp giữa mùi đặc biệt của người An Nam với mùi dầu dừa mà người An Nam bết vào mái tóc đen dài của mình. Mùi đặc biệt này được lưu lại tất cả các đồ vật khi họ chạm vào, và không đóng góp, ở một đất nước mà người ta thường hào phóng (le coeur sur la main) (theo nghĩa bóng) vào việc để kích thích sự ăn ngon miệng của bạn.

Tôi từng nói rằng chi tiêu cần thiết để nuôi người bồi là rất ít, 2 piastres một tháng là hoàn toàn đủ để đạt được mục tiêu này, mức giá cao hiện đã đến với những người hầu ở Sài Gòn, người bồi, người Hoa hoặc sắc dân khác, do nhiều nguyên nhân khác nhau: Việc làm của người Pháp đầu tiên đến thuộc địa để sống chung là  bằng cách chia sẻ chi phí, khó khăn để có được một người hầu bất kỳ nào, việc cư ngụ ở Nam Kỳ của các thương nhân giàu hơn so với các quan chức Pháp và do đó ít nhiều phải trả nhiều tiền hơn cho bất kỳ người hầu nào ở khu vực lân cận như Trung Hoa và Ấn Độ, nơi cuộc sống châu Âu có giá cao, v.v., tất cả những nguyên nhân kết hợp này đã làm nâng mức giá mà không ai biện minh cho sự quan tâm này là sự đáng trách về sự việc đãc làm.

Loại người hầu thứ hai mà người ta mướn ở Sài Gòn là người Tàu, họ thường là đầu bếp, họ là duy nhất là người tạm được của xứ này; người Hoa tương đối sạch sẻ, họ có giá 10 đến 12 piastres mỗi tháng.

Trong công việc gia đình ít nhất, bạn bắt buộc phải có một người bồi An Nam và một đầu bếp người Tàu, bạn phải trả chi phí từ 20 đến 25 piastres mỗi tháng, hoặc 1.200 đến 2.500 franc mỗi năm cho họ.

Đầu bếp người Tàu là đầu bếp thường được sử dụng ở mọi nơi, vì đối với đầu bếp An Nam, anh ta thường rất đáng ghét và bị khinh miệt bởi ai có cuộc sống cao cấp.

Ghi chú:
(8) Đó là trường  normale coloniale (annamite).Nằm ở vị trí chủa Khải Tường về sau là nhà của bà Henriette Bùi Quang Chiêu. đường Testard (Trần Quý Cáp). Trường Này là tiền thân của trường Chasseloup Laubat.
(9) Là tên của Bộ trưởng Hải quân và Thuộc địa Pháp
(10) Cột cờ Thủ Ngữ
(11) Hiện chưa có thông tin gì về chữ Nay. Nếu căn cứ theo tác giả thì từ Nay là Là Bas mà Là bas có nghĩa là đàng kia hay đằng này. Theo tác giả thì chữ Nay còn có nghĩa là cái giỏ nhưng tra từ điển thì không thấy có liên quan đến chữ Nay.