Nhà chụp
hình Mỹ Lai đợi cuộc trăm năm
Có
một tiệm ảnh tồn tại từ năm 1936 đến tận ngày nay, trải qua bao biến động vẫn
mở cửa, chỉ làm một nghề là chụp và rửa ảnh trong suốt 86 năm. Đó là tiệm chụp
hình Mỹ Lai.
Trên
đất Sài Gòn, không nhiều cơ sở làm ăn tồn tại trên 70 năm. Nguyên do là từ đầu
thế kỷ XX đến năm 1975, thành phố đã trải qua nhiều lần thay đổi chế độ xã hội.
Chiến tranh đã có những lần lan đến Sài Gòn và đời sống kinh tế có những đợt
khủng hoảng kéo dài.
Tuy
vậy, bất chấp những điều đó, có một tiệm ảnh tồn tại từ năm 1936 đến tận ngày
nay, chỉ làm một nghề là chụp và rửa ảnh trong suốt 86 năm. Tiệm vẫn giữ thương
hiệu suốt bấy nhiêu năm dù có vài lần phải chuyển vị trí. Đó là tiệm chụp hình
Mỹ Lai, đáng được xem là biểu tượng sống của dịch vụ ngành ảnh đất Sài Gòn -
Gia Định.
Anh Đức Vượng, từng là phóng viên ảnh báo Khăn Quàng Đỏ, đang duy trì tiệm ảnh cổ xưa này. Anh là thế hệ thứ ba làm chủ tiệm ảnh của gia đình. Ông nội của anh, ông Nguyễn Hữu Lập từng là chủ hiệu ảnh Minh Tân ở thành phố Nam Định đầu thập niên 1930. Con trai ông Lập, ông Nguyễn Văn Đoàn - cha của anh Đức Vượng - học nghề ảnh của gia đình và sớm có ý định mở tiệm ảnh cho riêng mình.
Quê
hương của họ là làng Lai Xá, nay thuộc Hà Nội, là ngôi làng có truyền thống
theo nghề chụp ảnh và người làng đi tứ xứ mở tiệm ảnh. Từ nghề này có thể tạo
dựng được cuộc sống phong lưu. Niềm tự hào của làng Lai Xá là có được cụ Nguyễn
Đình Khánh, người làng gọi trân trọng là cụ Khánh Ký (từ tên gọi hiệu ảnh của
cụ) truyền nghề cho cả làng. Cụ Khánh Ký có vai trò lớn trong việc tạo dựng
ngành nhiếp ảnh và phát triển rộng ra cả nước, có mối liên quan rất lớn đến
ngành nhiếp ảnh ở Sài Gòn từ thập niên 1930 đến nhiều năm sau này.
Năm
1936, ông Nguyễn Văn Đoàn cùng mẹ ruột và vợ con từ miền Bắc vào Nam. Người
cùng làng gọi ông là ông Viên Đoàn vì cô con cả của ông tên Viên (theo phong
tục Bắc xưa, gọi tên cha có ghép tên con lớn đằng trước). Ban đầu, ông Viên
Đoàn mở tiệm chụp ảnh tại số 369 đường Paul Blanchy (nay là Hai Bà Trưng), gần
chợ Tân Định, lấy tên “Nhà chụp hình Mỹ Lai”. “Mỹ” có nghĩa là mỹ thuật,
là cái đẹp. “Lai” là Lai Xá, tên ngôi làng yêu dấu dạy ông thành nghề.
Sau
một thời gian, ông mở tiếp hiệu ảnh thứ hai và giao tiệm ảnh đầu tiên ở đường
Paul Blanchy cho người em là Nguyễn Văn Đạt. Ông Đạt do hoạt động bí mật in ảnh
cụ Hồ, lộ chuyện nên bị bắt đi tù, tiệm ảnh phải đóng cửa. Ra tù, ông Đạt mở
tiệm ảnh tại Vũng Tàu.
Buổi họp mặt
thành lập Công ty Mỹ Lai.
Tiệm
ảnh thứ hai ông Viên Đoàn mở ở số 48 đường Bonard (Lê Lợi). Đến đây, ông đã
thỏa ước mơ có tiệm ảnh ở khu trung tâm. Tiệm ảnh của ông, lúc đó gọi là “Mỹ
Lai ảnh viện” cùng tên Tây là “Mỹ Lai Photo” nằm giữa đường Pasteur và đường
Mac Mahon (Nam Kỳ Khởi Nghĩa). Mở tiệm ở đó, ông dễ dàng gặp được nhiều đồng
hương miền Bắc vì ai vào Nam cũng phải ra đường này dạo chơi, ngắm Nhà hát Tây
và Thương xá Tax.
Chú
bé Đức Vượng là một trong các con trai của ông chủ tiệm ảnh Mỹ Lai. Anh sống ở
khu trung tâm này cho đến khi tiệm ảnh dời đi năm 1973 và có một thời tuổi trẻ
ở con đường vui nhất Sài Gòn, con đường mà nhiều người tứ xứ mơ sẽ có lần đi
dạo quanh. Làm ảnh cùng với cha từ nhỏ, anh Vượng hiểu nhiều về các kỹ thuật
chụp và làm ảnh thủ công.
Thời trước, giấy ảnh nhập về có mấy loại: giấy nhung (sần nhẹ), giấy soil với mặt giấy sần hạt chấm còn được gọi là giấy lụa thường dùng làm ảnh chân dung loại lớn, giấy mat (mặt lì) và giấy láng. Trước khi người Mỹ vào Việt Nam, người ta dùng nhiều giấy ảnh nhung nhưng sau đó là phong trào dùng giấy láng thịnh hành vì bóng bẩy hơn, nhìn ảnh sâu hơn. Giấy làm ảnh vốn không bóng láng. Để có bề mặt ảnh bóng láng, giấy ảnh phải được ép vào kính, sau đó qua các bước xử lý theo bí quyết riêng.
Ông Nguyễn Hữu
Lập, thân phụ của ông Nguyễn Văn Đoàn, nhân một chuyến vào Sài Gòn thăm con
cháu năm 1937 ngồi sửa phim tại tiệm ảnh Mỹ Lai - Tân Định.
Đến
thời người Mỹ vào, giới nhập cảng đưa về thiết bị làm láng giấy ảnh là một tấm
plaque bằng nhôm mạ niken. Ảnh được ngâm trong một dung môi như dầu để khi áp
hình vào mặt phẳng tấm kim loại sẽ không dính lại, tăng độ bóng. Hình sau khi
sắp trên mặt tấm plaque, được ép chặt vào thiết bị rồi dùng trục lăn, lăn cho
ra hết nước mới bỏ vào máy sấy. Từ khi có máy làm láng, nhiều tiệm ảnh ở Sài
Gòn trang bị thêm để dùng cùng với loại kính truyền thống. Lý do là tấm kính
làm láng đẹp hơn lại có khổ to trong khi máy làm láng chỉ có khổ nhỏ. Những
tiệm ảnh rửa hàng loạt cả ngàn tấm thì dùng máy làm láng tiện hơn vì rất nhanh.
Về phim để chụp ảnh, ông Viên Đoàn hay kể cho các con nghe là từ thập niên 1930 đến 1950 dùng phim bằng kính của hãng Lumière và phim nhựa của Hãng Guilleminot. Thập niên 1960 các Hãng Agfa Gevaert, Sakura, Fuji thay dần các thương hiệu trước đó. Trước khi người Mỹ vào, chỉ có ảnh đen trắng, ai thích màu thì nhờ thợ tô màu lên ảnh. Phim màu, hãng Kodak thống trị từ khoảng 1966. Ông thường mua phim ảnh của ông Lâm Thao, một công ty người Hoa chuyên nhập vật tư ngành ảnh
.
Nhà chụp hình
Mỹ Lai - Tân Định năm 1936.
Có
lúc, ông Viên Đoàn cùng mấy người đồng hương, đồng nghiệp lập riêng một công ty
để nhập trực tiếp vật tư về nhưng cuối cùng không theo đuổi mà tiếp tục hành
nghề chụp ảnh vì khá ổn định. Hai bên tiệm ảnh Mỹ Lai có hai tiệm uốn tóc Mimi
và Mô-đéc, thường có khách đông, nhất là vào cuối tuần. Nhiều cô sau khi đến
hai tiệm này làm tóc xong thế nào cũng sang chụp vài pô ảnh bộ tóc mới của
mình. Khách đi dạo cuối tuần, vô Thương xá Tax hay mua sắm quanh đó cũng thường
đến chụp ảnh ở đây...
Năm
1973, tiệm đang làm ăn thuận lợi thì do sức ép tài chánh nên phải sang tiệm.
Ông Viên Đoàn tìm về ngã tư Phú Nhuận, mua một căn nhà mặt tiền và tiếp tục mở
tiệm làm ảnh. Căn nhà nằm trên đường Võ Di Nguy (Phan Đình Phùng), sát vách
trường Trung học tư thục Chu Mạnh Trinh. Ngã tư Phú Nhuận lúc đó không quá đông
như hiện nay, đoạn đường Võ Di Nguy nối dài (Nguyễn Kiệm) đi lên Gò Vấp còn
vắng vẻ. Về đây, sau một năm sửa chữa lại căn nhà mới trương bảng “Ảnh viện Mỹ
Lai”. Nhưng chỉ vài tháng thì đến ngày 30.4.1975.
Sau
ngày đất nước thống nhất, gia đình ông Viên Đoàn đối mặt với nhiều khó khăn, có
lúc suýt bị trưng dụng cửa hàng theo chính sách ngành nghề thời đó. Vật tư nghề
ảnh khan hiếm dần, phải dùng giấy phim từ các nước Đông Đức, Liên Xô, Hungary…
như Foto 65, ORWO do thủy thủ viễn dương mang về, chất lượng tốt nhưng số lượng
và chủng loại không ổn định.
Chuyện
đáng nhớ ở giai đoạn đó là tiệm tiếp khá nhiều anh bộ đội vào chụp ảnh để gửi
về Bắc. Nhiều người ở Sài Gòn tuy sống khó khăn nhưng vẫn cố gắng duy trì thói
quen chụp ảnh cả nhà trong ngày Tết. Thỉnh thoảng, anh Vượng nhận rửa phim hay
phục hồi ảnh cũ, trong đó có khi là ảnh cả nhà đã mất khi… vượt biên.
Anh Đức Vượng
tiếp nối cha duy trì tiệm ảnh Mỹ Lai ở ngã tư Phú Nhuận.
Năm 1978, ông Viên Đoàn từ trần trên đất
Sài Gòn nay đã thành quê hương mới của ông. Anh Đức Vượng từ giã nghề phóng
viên ảnh, thay cha quản lý tiệm ảnh Mỹ Lai. Sau này với sự phát triển ảnh màu
tự động và công nghệ kỹ thuật số, Mỹ Lai cùng với một số tiệm ảnh màu ở thành
phố tham gia sản xuất ảnh màu bằng máy với công nghệ Nhật Bản.
Đến
nay, tuy mọi người đã có thể chụp ảnh qua điện thoại, tiệm Mỹ Lai vẫn tiếp tục
làm dịch vụ chụp và làm ảnh cho khách như lâu nay, cho dù thời thịnh vượng của
nghề ảnh nói chung đã qua. Anh Đức Vượng hy vọng có thể duy trì tiệm ảnh thân
thương của cha anh để lại cho đến kỷ niệm một trăm năm “Nhà chụp hình Mỹ Lai”
vào năm 2036.
Phạm
Công Luận
Nguồn: https://nguoidothi.net.vn/nha-chup-hinh-my-lai-doi-cuoc-tram-nam-33426.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét