NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

                          15. Đoạn đường Tự Do ngang hãng Denis Frères

                                   Đây là đoạn ngang hãng Denis Frères (Tự Do - Ngô Đức Kế) tức là gần ra giao lộ Tự Do - Bến Bạch Đằng. Trụ sở Hãng Denis Frères đầu tiên được lập ở đường Lefebvre (nay là Nguyễn Công Trứ) về sau được dời về đây. Ngay đầu đường Catinat (nay là đường Đồng Khởi), nhìn ra sông Sài Gòn và đối diện với khách sạn Majestic bây giờ, trước đây có một tòa nhà cổ khá đồ sộ do hãng Denis Frères xây năm 1875, có những bao lơn nhỏ bằng sắt xinh xắn theo kiểu kiến trúc phương Tây thời xưa. Trở lại một chút với lai lịch của hãng này. Năm 1862, hai anh em Alphonse và Gustave Denis đi chiếc tàu buồm mang tên “La Mouette” (do cha họ đóng lấy) từ Marseille lần đầu tiên cập bờ Nam Kỳ, và dừng chân lại ở Sài Gòn. Về sau, hai người em nữa lại sang ; và họ lập thành hãng Denis Frères mà sau này hoạt động được khuếch trương và có thế lực rất lớn trong nhiều ngành kinh doanh tại Sài Gòn. Thoạt đầu, anh em Denis mở hãng tại đường số 1 (sau gọi là đường Lefebvre, nay là Nguyễn Công Trứ), dường như là ở góc với đường Guynemer (nay là Hồ Tùng Mậu). Đến năm 1875, họ nhờ một nhà kinh doanh ở Nam Kỳ tên là Joseph Hubert xây tòa nhà ở đầu đường Catinat như đã nói trên. Được biết về sau ở tầng 1 của tòa nhà này, người ta lập cả một gian bảo tàng tư nhân để lưu giữ những kỷ vật của hãng vào thuở ban đầu, và ở tầng trệt, đặc biệt có đặt hai khẩu súng cà-nông cổ, trên đó có khắc dòng chữ bằng tiếng Pháp : “Vật này thuộc về tàu buồm hai cột [brick-goélette] mang tên La Mouette, được vũ trang tại Bordeaux năm 1862 bởi anh em nhà Denis để đi sang vùng biển Trung Hoa”. (Nguồn Thời báo Kinh tế Sài Gòn, 27-8-1998, trang 22. Trần Hữu Quang)

                                                   Đoạn đường này năm 1900

                    Đây là tòa nhà ngay góc đường Catinat và Vannier

   (bên kia đường Vannier là trụ sở công ty Dennis Frères, số 4 Catinat)

Hình so sánh của Tim Doling

                      16. Câu lạc bộ hạ sĩ quan Pháp

                        Câu lạc bộ này tên tiếng Pháp là Cercle des Sous-Officiers nằm ở số 5 đường Albert 1er (Đinh Tiên Hoàng). Câu lạc bộ này nằm ở góc ngả tư Đinh Tiên Hoàng - Hồng Thập Tự (Đinh Tiên Hoàng - Nguyễn Thị Minh Khai) cạnh nhà thờ Mạc Ty Nho và đối diện qua sân vận động Hoa Lư. Sau vào thời VNCH nơi này là chi nhánh của bộ xã hội còn trụ sở chính Bộ xã hội  lúc đó ở góc Tự Do - Nguyễn Du Quận 1. Bây giờ là đồn trung đoàn cảnh sát cơ động thành phố.

Hình so sánh của Tim Doling