NHÌN LẠI NHỮNG ĐỔI THAY CỦA SÀI GÒN TỪ
NĂM 1898
THEO BẢN ĐỒ MINH HỌA CỦA GASTON PUSCH VẼ
Dưới đây là bản đồ toàn cảnh của khu
vực quận 1 và quận 3 của Sài Gòn năm 1989 do Faston Pusch vẽ, cho chúng ta thấy
những nét ban đầu của thành phố từ sau khi người Pháp chiếm. Qua những hình dược
minh họa đem so lại với vị trí, kiểu kiến trúc, chúng ta thấy bản đồ này tương
đồi chính xác hơn bản đồ minh học của đại úy Favre vẽ năm 1881.
Từ bản đồ này, chúng ta xem xét một số
địa điểm quan trọng của thành phố, để xem những thay đổi trãi dài theo dòng lịch
sử từ năm 1898 đến nay. Trước tiên là khu vực: một phần dinh Norodom, trường
Chasseloup Laubat, sân vận động về sau tên là Phan Đình Phùng và mặt bên kia là
khu đất về sau là Thông tấn xã Việt Nam thời VNCH và biệt thư bà Henriette Bùi
Quang Chiêu.
Vị trí tương tự trong bản đồ Google
earth
1. Dinh Norodom:
Trước khi có dinh này thì đã có Dinh gỗ “Thủy
sư Đề đốc” được xây dựng bằng gỗ đặt trên một khu đất rộng được giới hạn bởi
các con đường Nguyễn Du-Tự Do-Gia Long-Hai Bà Trưng về sau (khu vực sau này là
trường Taberd). Về sau để hoàn thiện một cơ ngơi v74ng chãi cho thồng đốc Nam Kỳ,
người Pháp đã cho xây dựng một dinh cơ to lớn tại khu đát cao (haut Plateau) mà
trước đó là khu vườn cảnh của tả quân Lê Văn Duyệt. Khu đất này được bao bọa bời
3 con đường là Mac Mahon- Thaberd- Strategique (Chasseloup Laubat) và con đường
thứ 4 về sau mới mở là đường Miss Cawell để tách dinh ra khỏi khu vườn ươm cây
về sau là vườn Maurice Long (công viên Tao Đàn).
Chi tiết về dinh Norodom xin đọc bài DINH ĐỘC LẬP:
http://thaolqd.blogspot.com/2014/12/dinh-oc-lap-mai-lo-viet-ve-nhung-ia-iem.html
Dinh
Norodom lúc mới xây dựng xong
Dinh
Norodom xây dựng xong hoàn chỉnh
Dinh Độc lập
trong chính biến 1962
Dinh Độc Lập
(mới) đang xây dựng
Dinh Độc Lập
thời chiến tranh
Bây giờ
dinh có tên mới là dinh Thống Nhất
Vọng cảnh đài thời Pháp thuộc
Vọng cảnh đài
thời VNCH
Vọng cảnh đài vẫn còn tồn tại đến
ngày nay. Còn cái vọng gác góc đường Miss Cawell (Huyền Trân Công Chúa) thì về
sau này không còn và cũng không biết năm nào, đã bị dỡ bỏ.
Về sau khi người Pháp trao trã độc lập,
chánh phủ quốc gia Việt Nam tiếp nhận dinh. Dinh được đổi tên là dinh Độc lập
thời tồng Thống Ngô Đình Diệm và bị đánh bom hư hại nặng vào năm 1962.
Tồng Thống Ngô Đình Diệm quyết định
cho phá bõ và xây dinh mới. Đến năm 1966, dinh mới được hoàn thành.
Sau năm 1975, dinh đỗi tên là dinh Thống
Nhất và trở thành di tích lịch sử cấp quốc gia.
2. Trường Chasseloup Laubat:
Trường này được xây dựng trên phần đất
làm sân khấu hát bộ của tả quân Lê Văn Duyệt để thay thế cho École normale coloniale (annamite) đặt
tại vị trí chùa Khải Tường và một phần cho con em người Pháp. Trường này được
bao bọc bởi 4 con đường: Strategique (Chasseloup Laubat) – Mac Mahon -Testard
và Barbé.
Chi tiết về trường Chasseloup Laubat
xin đọc bài 140 năm trên làng
Xuân Hòa có một ngôi trường
http://thaolqd.blogspot.com/2015/03/140-nam-tren-lang-xuan-hoa-co-mot.html
Trg
chasseloup Laubat thuở ban đầu
Khu vực trồng
rau của trường về sau là
khu sân nhỏ dành cho học sinh primaire
Hồ tập bơi
nằm trong phòng tập thể dục,
nằm giữa khu primaire và secondaire
Tướng
Decoux phát biểu tại trường Chsseloup Laubat năm 1940
Sau 1956
trường đổi tên là Jean Jacques Rousseau
Năm 1970
trường đổi tên là Trung tâm Giáo Dục Lê Quý Đôn
Nay là trường
PTTH Lê Quý Đôn
Sau năm 1970, Chánh quyền VNCH đã cắt
một phần của trường, nằm ở góc Lê Quý Đôn và Hồng Thập Tự (NTMK) cho Trung tâm
Nghiên Cứu Giáo Dục. Nơi đây từng là căn nhà ở của hiệu trường trường Jean
Jacques Rousseau.
Sau năm 1975, trường này đã dập bỏ
hai cửa: một ở Võ Văn Tần (Trần Quý Cáp) và một ở Lê Quý Đôn, để xây cổng mới.
Năm 2007, đập bỏ dãy phòng học ở bên Nam Ký Khởi Nghĩa (Công Lý) và khu nhà lao
công, để xây dãy phòng học mới.
Dãy phòng
học và khu nhà lao công bên đường Công Lý (NKKN)
Dãy phòng
học mới bên Nam Ký Khởi Ngĩa (CL)
Mặt hông trường bên đường Lê Quý Đôn
Mặt hông trường bên đường Lê Quý Đôn bây giờ
Cửa dành
cho học sinh có đi xe cá nhân tại đường Trần Quý Cáp (VVT)
Cửa bên Võ
Văn Tần (TQC) hiện nay
3. Khu đất giáp với đường Chasseloup Laubat/
Barbe/Testard/La regnere (HTT/NTMK- Lê Quý Đôn/TQC/VVT- ĐTĐ/Trương Định).
Chúng ta thấy căn nhà xưa
mà về sau là khu trụ sở Việt Nam Thông tấn xã. Căn nhà xưa này, trước 1975 là nơi
quản lý việc xuất bảnh các báo chí. Sau 1975, căn nhà này bị dỡ bỏ bị quá hư hại.
Khu VNTTX trở thành văn phòng Thông tấn vã Việt Nam.
Trụ sở Việt
Nam Thông tấn xã VNCH
Trụ sở Thông
tấn xã hiện nay
Căn nhà xưa nay trở thành building
Pearl.
Vế phía đối diện với hông của dinh
Norodom là mảnh đất trống. Sau này, người ta xây một tòa nhà theo lối kiến trúc
thập niên 1950 và sử dụng làm trụ sở Sở Tài Chánh VNCH. Sau này là văn phòng Tài
Chính tp HCM.
Còn bên mặt đường Testard (TQC/VVT) gần
ngả ba với đường Eryaud Des Vergnes (TMG/TQT) là một dãy nhà xưa như trong bản đồ.
Về sau, trước 1975 là bui ding cho Mỹ mướn có tên là Hegret BOQ, 11 Trần Quý Cáp.
4. Mảnh đất bên khu vực chùa Khải Tường.
Trong bha3n đồ, chúng ta thấy có một
căn nhà, được cho là trại lính nằm trên vị trí chùa Khải Tường (đã bị đập bỏ bời
quân Pháp). Về sau, qua nhiều lần đổi chủ, mảnh đất này thuộc sổ hữu của bà
Henriette Bùi Quang Chiêu. Cuối thập niên 1950, bà nhượng lại cho chánh quyền
VNCH để lập ra trường y khoa. Về sau trụ sở này dời về nơi khác và mảnh đất này
đư8ợc Mỹ thuê làm trụ sở cứu hỏa.
Đại học Y
khoa Sài Gòn
Đoạn nhìn về ngả tư Lê Quý Đôn - Trần Quý Cáp.
Bên phải là trụ sở cứu hỏa của Mỹ, bên phải là depot rác.
Bên trong khuôn viên đại học Y khoa củ
nhìn ra đường Lê Quý Đôn
5. Mãnh đất bên đường Testard (TQC/VVT).
Trong bản đồ tại góc Testard và Mac
Mahon (TQC/VVT- Công Lý/NKKN) có một căn nhà. Sau này, trước 1975 là một
building có tên là Hotel Đức và cho Mỹ thuê làm chổ ở cho các nhân viên cao cấp.
Về phía góc đường Mac Mahon và
Richaud (CL/NKKN-PĐP/NĐC), chúng ta thầy theo bản đồ , là một biệt thư. Biệt thư
này đến nay vẫn còn.
6. Mảnh đất từ trường Chsseloup Laubat
nhìn xéo qua.
Trong bản đồ, chúng ta thấy có một căn
nhà ở giữa và mấy kiến trúc hình trụ vây qu8anh. Mãnh đạ=ất này, về sau chánh
quyền Pháp dự tính xây dựng quảng trường Paul Doumer nhưng không hiểu vì lý do
gì thì bị bỏ dỡ. Thay vào đó, Pháp cho xây một sân va65b động để dành nơi tập
luyện thể dục cho các trường Chasseloup Lau bat và Calmette (Marie Curie). Phần
còn lại bên đường Pellerin (Pasteur) là một công viên về sau có tên là Vạn Xuân
và một nhà điều áp điện.