Những công trình trong ký ức

Đài nước đầu tiên của Sài Gòn
Quảng trường Thống chế Joffre

Nhắc đến đài nước này giờ hiếm có người nào biết đến vì những người cao niên không còn, chỉ có những người có quan tâm nghiên cứu lịch sử Sài Gòn mới biết đến. 

Sau khi chiếm ba tỉnh miền đông Nam kỳ, người Pháp thiết lập một hệ thống các công trình kiến trúc phục vụ cho việc cai trị tại Sài Gòn và trong đó việc cấp nước phục vụ cho sinh hoạt là một việc rất quan trọng được đặt lên hàng đầu. Vì thế năm 1787, sở công chánh thuộc địa cho xây một nhà máy nước đầu tiên ở Sài Gòn, nằm tại khu vực mà trước đó là cổng Vọng Khuyết của thành Bát Quái còn gọi là thành Quy thuộc làng Tân Khai, huyện Bình Dương, đất Gia Định. Thành này đã bị vua Minh Mạng ra lệnh phá hũy vào năm 1837 sau vụ nỗi loạn của Lê Văn Khôi. Chúng ta nên nhớ lúc đó địa phận của Sài Gòn còn rất nhỏ nên việc lập nhà máy nước này đủ cung ứng nhưng về sau khi mở rộng thành phố thì nhà máy nước này không còn đủ sức đáp ứng nữa vì vậy đến năm 1921 thì tháp nước bị phá bỏ và con đường chính đến đến nhà máy này là đường Catinat nối dài về sau là Blancsubé (ngày 24 tháng 2 năm 1897) được mở rộng nối dài đến đường Mayer.

Ô màu đỏ là vị trí đài nước

 Vị trí đài nước trên bản đồ của Pháp

Công trình bao gồm một giếng thủy tĩnh sâu 20 m (nằm ở góc hai đường Nguyễn Đình Chiểu và Phạm Ngọc Thạch ngày nay), một tháp nước bằng lá sắt cao 20 m, dung tích 100 m3 (xây xong năm 1880) (nằm ở góc Công trường Quốc tế), bốn bồn chứa dưới chân tháp nước, một trạm bơm, và một hệ thống nhỏ phân phối nước đến một số vòi nước công cộng. Đó là lần đầu tiên mà người dân Sài Gòn biết đến “nước máy”. (Tác giả: Duong Hiep)

Tháng 11 năm 1921, sau khi tháp nước bị dỡ bỏ khu vực này biến thành vòng xoay được đặt tên là quảng trường thống chế Joffre để chào mừng thống chế đến thăm sài Gòn một tháng sau đó. Thống chế Joseph Jacques Cesaire Joffre, sinh ngày 12 Tháng 1 năm 1852 tại Rivesaltes (Pyrénées-Orientales) và qua đời ngày 03 tháng 1 năm 1931 tại Paris (quận 7), là một tướng lãnh Pháp của Chiến tranh thế giới thứ nhất. Ông được bổ nhiệm làm thống chế pháp năm 1916.

Thống chế Joseph Jacques Cesaire Joffre

Đến ngày 11 tháng 11 năm 1927, một đài tưởng niệm các liệt sĩ hy sinh trong đệ nhất thế chiến được dựng lên ở trung tâm vòng xoay. Dân Sài Gòn thời đó thường quen gọi là tượng ba hình vì đài có ba tượng người lính bằng đồng đen và về sau chổ này được gọi là đài chiến sĩ trận vong hay công trường chiến sĩ cho đến những năm 1965.