Bài này được trích dịch từ chuyên đề GUIDE HISTORIQUE DES RUES DE SAIGON của ANDRÉ BAUDRIT.

LAI LỊCH NHỮNG TÊN ĐƯỜNG ĐẦU TIÊN

CỦA THÀNH PHỐ SÀI GÒN

(Phần tiếp theo)

ÉPARGES. Hướng Đông Nam- Tây Bắc nối đường Colombier nối nhà ga hàng hóa.

Đướng này mới lập năm 1929. Nhưng trong thời kỳ nó mới tới đường Champagne. Chỉ đến năm 1934 nó mới kéo dài qua đường Champagne tới nhà ga hàng hóa.

Bản đồ năm 1943

Bản đồ năm 1958 tên đường đổi là Nguyễn Thông

ÉPARGES là một xã của Meuse thuộc quận Verdun, tỉnh Fresnes-en-Woëvre. Trận Les Éparges (hay Trận Combres theo cách gọi của người Đức), là một loạt các trận đánh giành quyền kiểm soát đỉnh Les Éparges giữa Sư đoàn Bộ binh số 12 thuộc Tập đoàn quân số 1 của Pháp và Sư đoàn Bộ binh số 33 của Đế quốc Đức, đã diễn ra từ ngày 17 tháng 2 cho đến ngày 5 tháng 4 năm 1915 trong cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất.

ESPAGNE. Hướng Tây Nam – Đông Bắc nối đướng Lacote khu nhà ga với đường Angier khu thảo cầm viên.

Ban đầu đường này mang tên số 15. Đô đốc DE LA GRANDIÈRE với quyết định ký ngày 1 tháng 2 năm 1865 đề nghị con đướng này cắt làm ba đoạn: Phần Tây Nam đi Chợ Lớn gọi là đường Palanca, phần trung tâm gọi là đường Isabelle-II và phần Đông Bắc gọi là đường Sainte-Enfance.

Nhưng chính quyền cộng hòa vào năm 1870, đòi hỏi phải thay đổi một số tên đường nhất là các tên đường gợi nhớ thời đế chế. Tên Palanca được chuyển đến một con đường ít người năm trong khu vực của bệnh viện Grall và thảo cần viên. Tên Espagne được thế vào chổ tên ba con đường nói trên.

Trong bản đồ 1870 là 3 con đường

Trong bản đồ 1898 thống nhất còn một tên đường

Trong bản đồ 1943 tên đường đổi là Lê Lợi

Trong bản đồ 1958 là đường Lê Thánh Tôn

ESPAGNE. Để tưởng nhớ đến những người Tây Ban Nha tham chiến cùng với người Pháp trong trận chiếm Sài Gòn.

EUDEL. Đường Jean. Hướng Đông Bắc – Tay Nam nối cầu quay trên kênh Bến Nghé với cầu Nhà Bè.

Năm 1884 không đường này không có. Trong cuộc họp ngày 26 tháng 5 cùng năm, thị trưởng trình bức thơ của giám đốc nội vụ có ý kiến đề nghị thành phố về vấn đề xây dựng một con đường lấn mà tên gọi là đường du Fort du Sud. Hội đồng Thành phố cho là đề nghị này là cần thiết.

Trong bản đồ 1898 là đường Fort du Sud

Trong bản đồ 1943 là đường Jean Eudel

Trong bản đồ 1958 là đường Trình Minh Thế

Trong bản đồ hiện tại là đường Nguyễn Tất Thành

Jean, Joseph, Marie EUDEL, con của một quan chức hành chánh dân sự, sinh tại Sài Gòn ngày 18 tháng 7 năm 1897 là lính binh nhì, đại độ 3 tiểu đoàn kỵ binh, chết ở khu rừng Riez, xã Bouchavesnes (Somme) ngày 4 tháng 9 năm 1916.

EYRIAUD DES VERGNES. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường Testard với Tour de l'Inspection.

Đường này ban đầu đi từ đường Testard tới đường Mayer với cái tên là đường số 4. Ngày 30 tháng 3 năm 1906, hội đồng thành phố đặt tên là Eyriaud-desVergnes. Cái tên này lúc đầu không được chấp thuận vì nó quá dài để đọc. Đến năm 1941, con đường này mới kéo dài tới Tour de l'Inspection. Lể khánh thành đoạn đường này do toàn quyền đô đốc Decoux chủ trì.

Trong bản đồ năm 1920 đường chỉ đến đường Mayer

Trong bản đồ năm 1953 đường kéo dài sang tỉnh Gia Định

Trong bản đồ năm 1958 lấy tên là Trương Minh Giảng

Trong bản đồ hiện tại thì là 2 tên là Trần Quốc Thảo và Lê Văn Sỹ

EYRIAUD DES VERGNES ou EYRIAUD DESVERGNES (Jean, Joseph, Alfred) (1835-1906). Sinh ở Châteauroux ngày 10 tháng 2 năm 1835.

Ở tuổi 23, EYRIAUD (tên thường gọi) là một kỹ sư và biệt phái để phục vụ Hải quân ở Cherbourg, nơi ông đã làm việc mười năm qua. Ông được Bộ trưởng Bộ hải quân lựa chọn lãnh đạo sở Công trình công cộng ở Nam kỳ. Đó là ngày 15 tháng mười hai năm 1868 ông được bổ nhiệm vào thuộc địa. Ông rời Marseille ngày 23 tháng 2 năm 1869 và 27 tháng 3 đến Sài Gòn.

FARINOLE. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường ngắn, nối đường Taberd với đường LaGrandière và đổ ra vườn Tao Đàn.

Đường được mở năm 1875 bởi chính FARINOLE trên mảnh đất sở hữu của ông.

Bản đồ 1926

Trong bản đồ năm 1958 lấy tên là Đặng Trần Côn

FARINOLE (Antoine, Jean-Baptiste), Thầu khoán kiêm chủ sản xuất nước limonade, sinh ngày 11 tháng 6 năm 1833 ở Bastia (Corse). Tới Nam kỳ ngày 31 tháng 5 năm 1864. Năm 1871, ông là hội thẩm tòa hình sự. Ông rời Nam kỳ năm 1889.

FILIPPINI. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường Bonard với đường Taberd.

Con đường này nằm phía Tây Nam của công viên trước dinh toàn quyền đi tiếp tới đường Barbé, lúc đầu mang tên đường số 28. Theo quyết định ngày 2 tháng 6 năm 1871, nó có tên là đường Cap Saint-Jacques và ngày 21 tháng 2 năm 1897, hội đồng thành phố đổi tên lại là FILIPPINI.

Trong bản đồ năm 1878 là đường Cap Saint-Jacques

Trong bản đồ năm 1898 là đường FILIPPINI

Trong bản đồ năm 1958 là đường Nguyễn Trung Trực

Ange FILIPPINI sinh tại Corté (Corse) năm 1934. Ngày 19 tháng 6 năm 1886 ông sang Nam kỳ nhậm chức thống đốc. Ông làm việc được 16 tháng thì bị bệnh mất ngày 22 tháng 10 năm 1887.

FLANDIN. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường Chasseloup-Laubat tới kênh Thị Nghè. Song song và gần đường Verdun.

Đường này lúc đầu rất ngắn, nó đi từ đường Chasseloup-Laubat tới đường Colombier và gọi là đường Nouvelle nhưng ngày 26 tháng 4 năm 1920 nó lại đổi tên như nêu trên. Sau này đường được nới dài tới đường Legrand-de-la-Liraye rồi tới đường Champagne và cuối cùng là đến kênh Thị Nghè. Từ chiều dài chỉ có 300 mét giờ đây nó là 1.350 mét.

Bản đồ 1942

Trong bản đồ năm 1958 là đường Bà Huyện Thanh Quan

Pierre FLANDIN sinh ở Bollène (Vaucluse) ngày 13 tháng 4 năm 1896. Ông là lính phi công tử nạn tại vùng Noyon (Oise) ngày 18 tháng 10 năm 1917 trong chiến tranh thế giới.

FOCH. Hướng Bắc Nam, đường rất ngắn dạng một ngả tư nơi đổ ra của nhiều con đường. Nó bắt đầu từ giao lộ các đường Mayer, Foucault và đại lộ Albert-1er và chấm dứt ở 150 mét cách cầu Đa Kao. Đại lộ Lê Văn Duyệt tiếp nối nó đi về hướng Gia Định.

Đại lộ Maréchal-Foch được coi như là một quảng trường. Con đường này trước kia được xem như là phần tiếp theo của đại lộ Albert-1er, còn tên của nó sau này do hội đồng thành phố đặt trong phiên họp ngày 26 tháng 4 năm 1920. Rồi sau đó trong quyết định ngày 23 tháng 1 năm 1943, tên này được thay thế bằng tên Đa kao.

Trong bản đồ năm 1942 là quảng trường M. Foch

Trong bản đồ năm 1943 là quảng trường Đa Kao

Ghi chú: từ năm 1958 về đổi tên lại là Đinh Tiên Hoàng

         Ferdinand FOCH (2 tháng 10 năm 1851 – 20 tháng 3 năm 1929) là một quân nhân và nhà lý luận quân sự Pháp, đồng thời là người hùng quân sự của khối Đồng minh thời Chiến tranh thế giới thứ nhất.  Chiến thắng Marne khiến ông được phong hàm Thống chế Pháp, và đây được cho là đỉnh cao vinh quang trong cuộc đời của ông.

       FOLLIOT. Đường Alphonse. Hướng Tây Bắc – Đông Nam. Đường nhỏ nối đường Richaud với đường Jauréguiberry. Nó song song với đường Eyriaud-des-Vergnes.

Đường này được xây dựng năm 1908. Cái tên Alphonse FOLLIOT được đặt theo quyết định ngày 26 tháng 4 năm 1920.

Bản đồ 1943

Trong bản đồ năm 1958 là đường Nguyễn Gia Thiều

         Alphonse FOLLIOT, con của một giáo sư ở Nam kỳ, sinh tại Sài Gòn ngày 4 tháng 7 năm 1890 và tử nạn ở Lihons-en-Santerre ngày 30 tháng 10 năm 1914 khi đang là thiếu úy.

        FONCK. Hướng Đông Bắc – Tây Nam nối đường Jean-Eudel với đường Heurteaux (nó đổ ta đường Jean-Eudel trước cổng của Messageries maritimes).

Trước đó nó có tên là des Messageries maritimes. Nó có tên mới này sau quyết định ngày 26 tháng 4 năm 1920. 

Bản đồ 1942

Trong bản đồ năm 1958 là đường Đoàn Nhữ Hài

       René FONCK sinh ở Saulcy-sur-Meurthe ngày 27 tháng 3 năm 1894. Trong chiến tranh 1914 – 1918, ông được xếp hạng trong số các phi công hạ máy bay địch. Sau chiến tranh ông là đại biểu vùng Vosges.

                                                                                                            (Còn tiếp)