Bài này được trích dịch từ chuyên đề GUIDE HISTORIQUE DES RUES DE SAIGON của ANDRÉ BAUDRIT.

LAI LỊCH NHỮNG TÊN ĐƯỜNG ĐẦU TIÊN

CỦA THÀNH PHỐ SÀI GÒN

(Phần tiếp theo)

MAZET. Hướng Đông – Tây nối đường général Mangin với một đường đất không tên bên bờ của dãy đất trống (khu vực Tân Định).

Con đường này cùng với những con đường cùng khu vực được xây dựng năm 1928 bởi Compagnie foncière d'Indochine trên mảnh đất sở hữu của họ.

Bản đồ 1943

Bản đồ 1958 là đường Đặng Dung

Jean MAZET là quan chức của Société des Distilleries và C.F.I.

MÉKONG. Đường. Hướng Đông Bắc – Tây Nam . Đường của tư nhân được mở có thể vào năm 1920.

Mékong là tên một con sông lớn chảy qua 7 nước: Tây Tạng, Trung Hoa, Miến Điện, Thái Lan, Lào, Cam Bốt và Việt Nam.

MICHE. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường Chasseloup-Laubat với đường Legrand-de-la Liraye đổ ra vách của nghĩa trang.

Năm 1877, một quyết định của đô đốc DUPRÉ cho lập con đường này với đặt tên là MICHE. Đầu năm 1892, người ta nghĩ nó sẽ chạm tới đại lộ Norodom. Nhưng câu hỏi này đã được bỏ qua, rồi được nhắc lại từ năm 1907 – 1908 khởi đầu là các chủ đất ven sông. Hội đồng thành phố chấp nhận nhưng với một điều kiện: Tiền để xây dựng lại trường nghề cùng hai phí tổn để xây một bức tường cùng hàng rào cho các công trình quân sự 10.800 đồng dành cho bên kiên nghị phải đóng. Không ai chấp nhận điều kiện này và dự án bị bải bỏ.

Bản đồ 1942

Bản đồ 1958 là đường  Phùng Khắc Khoan

Ngài Jean-Claude MICHE sinh ở Bruyèresen-Vosges, giáo phận Saint-Dié ngày 9 tháng 8 năm 1805 và qua đời vào ngày 01 tháng 12 1873 tại Sài Gòn, là một nhà truyền giáo người Pháp là Phó Đại diện Tông tòa Giáo phận Tây Đàng Trong từ 1849 đến 1864.  Đại diện Tông tòa Giáo phận Tây Đàng Trong từ 1864 đến 1873.

Ngài Jean-Claude MICHE

MONCEAUX. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường Arfeuille với kênh Thị  Nghè.

Trước là đường số 46. Tên MONCEAUX được đặt vào năm 1906

Bản đồ 1920

Bản đồ 1958 là đường Huỳnh Tịnh Của

Bác sĩ Eugène HÜE-MONCEAUX sinh ở Paris tháng 12 năm 1852 và mất ở Vũng Tàu 22 tháng 1 năm 1903. Ông đến Nam kỳ năm 1881 là bác sĩ phục vụ cho hội đồng thành phố.

MONLAÜ. Hướng Đông – Tây nối đường Mac-Mahon với quảng trường Cuniac. Đường này rất hẹp tiếp nối đường Đỗ Hữu Vị về hướng nhà ga.

Đường này trước đó gọi là Ancienne rue latérale Nord du Chemin de fer. Tên mới là vào năm 1922.

Bản đồ 1943

Bản đồ 1958 là đường  Huỳnh Thúc Kháng

Jean MONLAÜ sinh Corté (Corse) năm 1893, chuẩn úy tiểu đoàn 3 lính Alpe. Hy sinh ngày 25 tháng 3 năm 1915 trong trận chiến tranh thế giới.

MOSSARD. Đường Lucien. Hướng Đông Bắc – Tây Nam nối quảng trường Pigneau-de-Béhaine với đường Dr. Angier.

Đường này là một trong những con đường đầu tiên của Sài Gòn dưới cái tên là đường số 21. Năm 1865, đô đốc DE LA GRANDIÈRE đổi là là đường TABERD. Năm 1920, hội đồng thành phố quyết định phần Đông Bắc của con đường này tới nhà thờ Đức Bà đặt tên là MOSSARD.

Bản đồ 1923

Bản đồ 1958 là đường Nguyễn Du

Lucien MOSSARD sinh ở Dampierre-sur-Doubs gần Besançon ngày 24 tháng 10 năm 1861. Ông đến Nam kỳ tháng 2 năm 1876.  Đại diện Tông tòa Giáo phận Tây Đàng Trong từ 1899 đến 1920.

Lucien MOSSARD

MOUSQUET. Đường Du. . Hướng Bắc Đông Bắc – Nam Tây Nam nối đường Jean-Eudel tới cảng Yser khu vực hảng  des Chargeurs réunis.

Ban đều là đường du cimetière de Xom-Chiêu. Đáng lý nó nhận tên mới là Magellan (Ngày 7 tháng 2 năm 1920) nhưng cuối cùng cái tên Mousquet được chọn.

Bản đồ 1943

Bản đồ 1958 là đường Nguyễn Xuân Ôn
Ghi chú: Con đường về sau không còn vì nằm trong cảng Sài Gòn

Mousquet là tên môt ngư lôi đĩnh của Pháp bị chìm trong trận Pénang của chiến tranh thế giới.

NANCY. Hướng Bắc Tây Bắc – Nam Đông Nam nối đường Chasseloup-Laubat đoạn cắt ngang của đường xe lửa Sài Gòn – Mỹ Tho với đại lộ Galliéni. Là ranh giới giữa Sài Gòn và Chợ Lớn.

Xưa gọi là đường Tân Hoà và sau đó là đường Limite. Tên sau được đặt vào ngày 26 tháng 4 năm 1920.

Theo một quyết định của toàn quyền ngày 23 tháng 1 năm 1943, tên Nancy được đặt cho phần đường Grand-Couronné tiếp nối đại lộ Galliéni tới kênh Bến Nghé.

Bản đồ 1923

Bản đồ 1943 nhập đường Grand-Couronné chung với Nancy

Bản đồ 1958 là đường Cộng Hòa

Bản đồ hiện nay là đường Nguyễn Văn Cừ

Ghi chú: Đường Grand-Couronné có thời kỳ đặt là đường Khải Định và Nguyễn Thị Tấn

NANCY là tên của một thành phố của Pháp thuộc tình Lorraine. Trong trận chiến tranh thế giới đã bị quân Đức oanh tạc nặng nề.

NGUYÊN-DU. Đường nhỏ. Hướng Tây Bắc – Đông Nam. Theo hướng Đông Nam nó đổ ra đường Legrand-de-la-Liraye gần căn nhà số 114. Con đường này theo dự án là phải giáp với đường Mayer và dừng lại ở một khu nhà hỗn tạp, tạo nhánh với đường Paulus-Cua đi theo hướng bắc đồ ra đầu quảng trường Foch đả có từ năm 1943 ở Đa Kao.

Xưa là đường số 8. Quyết định của toàn quyền ký ngày 23 tháng 1 năm 1943 đặt tên là Nguyễn Du.

Bản đồ 1943

Bản đồ 1958 là đường Phan Tôn

Nguyễn Du là một thi hào nổi tiếng của Việt Nam với tác phẩm Truyện Kim Vân Kiều.

NGUYÊN-VAN-DUOM. Hướng Bắc Đông Bắc – Tây Tây Nam. Chạy dọc theo mặt Nam Bắc của chợ Tân Định và nối với đường Paul-Blanchy và đường Le-van-Duyêt .

Trong phiên họp cùa hội đồng thành phố ngày tháng 26 năm 1926, một thành viên hội đồng là ông Nguyễn Văn Đỗ đòi hỏi phải có tên những người đồng sự Việt Nam được đặt cho các con đường Sài Gòn trong đó có tên của Nguyễn Văn Đượm. Nguyên tắc của việc này được chấp thuận nhưng phải chờ đến ba năm sau mới thực hiện được. Ngày 27 tháng 2 năm 1929, một thành viên khác là ông Nguyễn Văn Thơm nhắc lại đề nghị trên. Ông đòi hỏi con đường mang tên Nguyễn Văn Đượm, trong khu vực Cầu Kho được đặt cho phần cuối của đại lộ Galliéni với con đường Frère-Louis. Điều đó được chấp thuận nhưng tên đường Nguyễn Văn Đượm lại đặt tại Tân Định chứ không phải ở Cầu Kho.

Bản đồ 1946

Bản đồ 1967

Nguyễn Văn Đượm sinh ở Chợ Quán là một thân hào người An Nam, tước hiệp sĩ Lê Dương danh dự, sống tại khu vực Cầu Kho được sự quý mến của những người đồng hương. Ông là ủy viên hội đồng thành phố suốt 25 năm. Ông mất tại sài Gòn ngày 22 tháng 6 năm 1922 thọ 73 tuổi.

NGUYÊN-TAN-NGHIEM. Hướng Tây Bắc – Đông Nam nối đường Frère-Louis tới cảng Belgique sau khi băng đại lộ Galliéni.

Đường khi xưa là đường dành cho xe ngựa. Nó được đổ đá và đặt tên là đường Caukho. Hội đồng thành phố trong phiên họp ngày 10 tháng 8 năm 1916 đạt tên lại là Nguyễn Tấn Nghiêm.

Bản đồ 1943

Bản đồ 1958 là đường Phát Diệm

Bản đồ hiện tại là đường Trần Đình Xu

Nguyễn Tấn Nghiêm sinh khoảng năm 1860 ở Long Điền Bà Rịa. Chỉ vài tháng sau khi ông được sinh ra thì gia đình phải trốn đi vì là người công giáo. Họ đến sống tại Vĩnh Hội. Lớn lên Nguyễn Tấn Nghiêm sang cầu Kho sinh sống và làm việc.Tại đây ông tham gia chính quyền: bốn lần là ủy viên hội đồng thành phố và hai lần là ủy viên thuộc địa. Ông mất ngày 29 tháng 6 năm 1913.

NOËL. Hướng Nam Bắc nối với đại lộ Allbert-1er và đường Gallimard gần song song với rạch Thị Nghè.

Đầu tiên là đường số 30. Tên Noël được đặt vào ngày 30 tháng 3 năm 1906.

Bản đồ 1943

Bản đồ 1958 là đường Trương Hán Siêu

NOËL sinh khoảng năm 1840 là thiếu úy hạng 1 trên tàu Impératrice Eugénie, tham gia vào trận đánh đồn Kỳ Hòa.

NORODOM. Đại lộ. Hướng Đông Bắc – Tây Nam nối với đường Mac-Mahon và đường Rousseau.

Đại lộ này được xây dựng từng phần. Phần thứ nhất nối với đường Mac-Mahon và đường Catinat lúc nhà thờ Đức Bà chưa có theo quyết định của đô đốc DUPERRÉ ngày 27 tháng 1 năm 1871. Tên NORODOM được đặt vào lúc khởi công đại lộ này. Năm 1886, thị trưởng thành phố đề xuất đại lộ này phải được kéo dài nhưng chưa biết đi tới đâu.

Những giai đoạn xây dựng: tới đường Catinat (1871), tới đường Paul-Blanchy (1886), tới đường Rousseau (1912) và đây là ngoại ô thành phố và nó được chiếu sáng bằng đèn dầu hỏa còn ở khu trung tâm thì chiếu sáng bằng đèn điện.

Bản đồ 1878 cho thấy đại lộ Norodom chưa hoàn chỉnh

Bản đồ 1958 là đại lộ Thống Nhất

Bản đồ hiện tại là đường Lê Duẫn

NORODOM 1er còn có tên là Ang Vody (Norodom là tên hiệu khi lên ngôi, sách sử cũ của Việt Nam gọi Ang Vody là Nặc Ông Lân hoặc Nặc Lân), là vua Cam Bốt từ năm 1860 đến năm 1904. Ông là con trai của vua Ang Duong (Nặc Đôn), là anh trai cùng cha khác mẹ với hoàng tử Sivotha cũng như vua Sisowath.

NORODOM 1er

                                                                                                     (Còn tiếp)