Bài này được trích dịch từ chuyên đề GUIDE HISTORIQUE DES RUES DE SAIGON của ANDRÉ BAUDRIT.

LAI LỊCH NHỮNG TÊN ĐƯỜNG ĐẦU TIÊN

CỦA THÀNH PHỐ SÀI GÒN

Khi tiến hành quy hoạch Sài Gòn, chính quyền thuộc địa Pháp đã dựa trên quy hoạch có sẳn trước đó của triều Nguyễn mà trong đó có những con đường chạy quanh thành Gia Định. Những con đường đầu tiên này được đánh số thứ tự rồi đến khi hoàn thành xây dựng thành phố, người Pháp bắt đầu đặt tên cho những con đường này. Từ năm 1860 cho đến năm 1954, Pháp đã thay đổi tên những con đường mà mình đã đặt nhiều lần: có con đường qua 2, 3 lần thay tên, có những con đường thay vào tên người Việt. Sau năm 1955 khi chính phủ quốc gia Việt Nam tiếp quản thì Sài Gòn lần nữa các con đường được đổi tên và việc đổi tên vẫn tiếp tục đến sau này.

Bản đồ Sài Gòn năm 1790

Bản đồ Sài Gòn do Trần Văn Học vẽ năm 1815

Trong phạm vi bài này, mặc dù được lược dịch từ bài GUIDE HISTORIQUE DES RUES DE SAIGON của ANDRÉ BAUDRIT, tôi bỏ bớt phần chi tiết về tiểu sử các nhân vật được đặt tên đường vì một lẽ nó quá dài mà chỉ nói sơ lược; thêm vào đó tôi bổ sung một số hình ảnh tên của những con đường có trong bài này trên bản đồ Sài Gòn qua các thời kỳ  để các bạn được rõ.

Bản đồ Sài Gòn Năm 1859

ALBERT-1. Tây Bắc – Đông Nam. Giao nhau với đường Chasseloup Laubat (mặt sau của doanh trại Martin-des-Pallières) ở vị trí của quảng trường Maréchal - Foch (Đakao).

Đại lộ Albert 1er và đại lộ Luro là trong phần mở rộng của nó, hình thành trước đó dưới nhiều cái tên. Những lối vào Tây Bắc – Đông Nam bảo đảm giao thông cho thành Gia Định. Thành này đã được một phần thay thế bằng doanh trại Martin-des-Pallières, đã cắt rõ nét hai khu vực của dọc theo đại lộ. Mặc dù vậy, chính quyền nghĩ rằng vào năm 1901, cho nó một cái tên duy nhất xuyên suốt hành trình: đó là đại lộ Luro. Có một cái gì bất thường khi tân hội đồng thành phố trong một cuộc họp trong ngày 28 tháng 2 năm 1919 và ngày 26 tháng 4 năm 1920 đã kiến nghị sửa đổi. Lần đầu tiên được đề nghị gọi là "đại lộ Joffre" bên phần Đông Nam là đoạn đi từ thành ra sông và đề nghị phần còn lại (Tây Bắc) là đại lộ Luro. Nhưng đề nghị này không được chấp nhận và hội đồng lại thích đặt tên là đại lộ Albert 1er cho phần Tây Bắc, là phần giáp với đường Chasseloup Laubat ở quảng trường Maréchal- Foch (1920) và vẫn giữ tên Luro cho phần giáp với sông.

Trong bản đồ năm 1870 thì con đường về sau là  Luro được tạm thời đặt tên là đường số 4 còn bên đường bên kia không thấy đặt tên.

Bản đồ năm 1878 cho thấy con đường này có tên là Citadelle

Bản đồ năm 1920 cho thấy tên Luro được đặt cho suốt con đường

Trong bản đồ năm 1926 thì đã thấy đoạn đường này xuất hiện 2 tên riêng biệt

Trong bản đồ năm 1960 hai con đường trên đổi tên là 

đại lộ Cường Để và Đinh Tiên Hoàng

Bản đồ hiện tại cho thấy con đường Cường Để được thay đổi tên là Tôn Đức Thắng

Albert I (08 tháng 4 năm 1875 - 17 tháng 2 năm 1934) là vua của Bỉ từ năm 1909 đến năm 1934. 


Pedro Luro sinh ra tại Gamarthe , Pháp vào ngày 10 tháng 3 năm 1820 và qua đời ở Cannes , Pháp vào ngày 28 tháng 2 năm 1890.

Vua Albert I

Pedro Luro

ALSACE-LORRAINE. Bắc Tây Bắc – Đông Đông Nam, nối với quảng trường Eugène-Cuniac tới cảng Belgique. Một đường tramway nằm trên hết chiều dài của con đường.

Con đường này từ đầu có tên là đường số 30. Sau đó một sắc lệnh ngày 14 tháng 5 năm 1877 của đô thống đốc Duperré đầu tiên chỉ định tên là Némésis để tưởng nhớ tới con tàu đã tham gia vào việc chinh phục Sài Gòn.

Ngày 26 tháng 4 năm 1920, hội đồng thành phố đặt tên nhiều con đường ở Sài Gòn gợi nhớ cuộc chiến tranh thế giới lần I, thay thế tên Némésis là tên của một tỉnh nước Pháp.

Trong bản đồ năm 1878 thì đường Némésis chạy thẳng tới khu vực vườn Bờ Rô

. Lúc đó chưa có chợ Bến Thành nằm ở khu Marais Boresse

Trong bản đồ 1898 thì đường Némésis bị cắt bớt khi xây dựng nhà bảo trì xe lửa

 và tramway về sau là ga Sài Gòn

Trong bản đồ năm 1926 đã thấy chợ Bến Thành

 và tên đường Alsace - Lorraine thế vào đường Némésis

Bản đồ năm 1954

Trong bản đồ năm 1968 thì tên đã đổi là Phó Đức Chính và vẩn giữ cho tới ngày nay

Trận ALSACE-LORRAINE còn gọi là mặt trận phía tây bắt đầu ngày 4 tháng 8 năm 1914 – 11 tháng 11 năm 1918 giữa một bên là phe Hiệp ước trong đó có Pháp và một bên là Đức.

Lãnh thổ được gọi là Alsace-Lorraine bao gồm Bas - Rhin và Haut - Rhin một ít Belfort; Moselle, một ít Briey; một số phần của các quận Château-Salins và  Sarrebourg, trong  Meurthe. Từ hàng ngàn năm, vùng Alsace-Lorraine là vùng tranh chấp giữa Pháp và Đức (hay những quốc gia trước đó). Trong một báo cáo của Hội Đồng Thành Phố, ngày 07 tháng hai 1920, nhưng đọc tại cuộc họp ngày 26 tháng 4, tác giả của tài liệu này nói rằng họ " có vẻ đúng lúc để đặt tên Alsace-Lorraine cho một con đường để tưởng niệm các vùng đã bị xâm chiếm trở về với nước Pháp”.

                                                                                           (Còn tiếp)