Đường phố, quảng trường nổi tiếng của Sài Gòn: 

Đường Hàm Nghi - Phần 2

Published on Tuesday, 08 December 2015 11:57 

Written by Tim Doling.

Trang chủ để một trạm xe điện, một khách sạn lớn và  đại sứ quán Mỹ

đầu tiên ở Sài Gòn, câu chuyện về đại lộ Hàm Nghi thế kỷ 20  phản ánh cuộc hành trình đầy biến động của Việt Nam. Đây là phần thứ hai của bài.

Đại lộ Hàm Nghi đạt chiều dài 988 mét trong giai đoạn sau năm 1910, khi các xưởng đường sắt đã được di dời về Dĩ An và việc tháo nước vùng đầm lầy rộng lớn cho phép việc tạo ra chợ trung tâm mới (Bến Thành) với diện tích rộng rãi, cùng với một ga cuối tuyến đường sắt lớn hơn nhiều ở khu vực này, ngày nay đã trở công viên 23 - 9. Từ năm 1914, những con đường đôi Krantz và Duperré kéo dài từ sông Sài Gòn về phía Place du Marché, bây giờ được gọi là công trường Quách Thị Trang (xem Changing Faces of Sai Gon Railway Stationt).

Sự phát triển của đại lộ được mô tả trong bản đồ năm 1898 và 1920.

Năm 1914, tòa nhà trụ sở đường sắt đượcxây dựng tại số 139 đại lộ la Somme, nhìn ra Place du Marché (xem Vietnam Railways Building). Từ ngày đó trở đi, hành khách của xe lửa Sài Gòn-Mỹ Tho và trên tuyến Bắc-Nam không đi tới đi lui bên các tòa nhà mới dọc theo đại lộ, nhưng các đường ray cũ được giữ lại để tạo thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa từ cảng Sài Gòn qua cầu trên Arroyo Chinois (rạch Bến Nghé), vốn đã được lắp đặt trong năm 1903. Trong năm 1911, xe tramway cũng đã được đặt trên đại lộ, và trong những năm tiếp theo ngã ba đường Chaigneau đã trở thành trạm dừng xe tramway quan trọng.

Trong cuộc chiến tranh thế giới 1914-1918, hơn 92.000 người Việt đã chiến đấu trong lực lượng vũ trang Pháp, và ít nhất 12.000 trong số này được cho là đã thiệt mạng trong cuộc xung đột đó. Nhiều đài tưởng niệm chiến tranh sau đó đã được xây dựng ở Sài Gòn (xem Hùng King Temple) và đến ngày 22 Tháng 4 năm 1920, các đường Krantz và Duperré (sau đó vẫn còn nhiều người biết đến như đại lộ Canton) đã được sáp nhập lại và đặt tên đại lộ la Somme, sau của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất đẫm máu nhất.

Trong sự trỗi dậy đầy bạo lực vào năm 1919 của người Việt tẩy chay hàng hóa của thương nhân Trung Quốc, nhiều cư dân Quảng Đông trong những con đường xung quanh di chuyển đến Chợ Lớn cho an toàn. Tuy nhiên, một số nhà hàng Trung Quốc trên đại lộ la Somme vẫn còn hoạt động, và khi du lịch bắt đầu phát triển vào giữa những năm 1920, nhiều khách sạn nhỏ và nhà nghỉ cũng xuất hiện. Sau đó, vào năm 1927, chủ đồn điền Trần Quang Ẩn mở khách sạn Grand d'Annam 60 phòng tại số 117 đại lộ la Somme, trở thành một trong những khách sạn nổi tiếng nhất của thành phố trong những năm 1930 và 1940.

Một xe tramway CFTI  trên đại lộ  la Somme trong năm 1930

Trong năm 1949, chịu đựng rất nhiều những thất bại trong Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất, người Pháp đã quyết định trao trả độc lập hạn chế cho Việt Nam nằn trong Liên hiệp Pháp, dẫn đến việc ra đời nhà nước Việt Nam, với Vua Bảo Đại là người đứng đầu nhà nước. Hoa Kỳ ngay lập tức thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với thực thể mới, và vào năm 1950 tòa nhà Đại sứ quán Mỹ đầu tiên đã được khánh thành tại số 39 đại lộ la Somme. Sau năm 1955, tòa nhà này - “Tòa công sứ Hoa Kỳ” được mô tả bởi Graham Greene trong cuốn tiểu thuyết The Quiet American – đã sử dụng 12 năm như Đại sứ quán Mỹ cho tới thời Việt Nam Cộng Hòa. Năm 1967, trong vụ đánh bom vào ngày 30 tháng 3 năm 1965, các cơ quan ngoại giao Mỹ đã được chuyển tới một nơi an toàn hơn tại số 4 đại lộ Thống Nhất (Lê Duẩn).

            Tòa Đại sứ quán Mỹ đầu tiên tại số 39 Hàm Nghi vào đầu thập niên 1960.

Sau khi thành lập nước Việt Nam Cộng hòa trong năm 1955, đại lộ la Somme đã được đổi tên thành Đại lộ Hàm Nghi, đễ tưỡng nhớ vị vua thứ tám triều Nguyễn vua Hàm Nghi (trị vì từ 1884 - 1885), người đã rời Huế để tham gia cuộc nổi dậy của Cần Vương chống Pháp lực lượng chiếm đóng. Được thay thế vào ngày 19 Tháng Chín năm 1885 bởi anh trai của ông là vua Đồng Khánh (1885-1889), Hàm Nghi bị bắt bởi người Pháp vào ngày 01 tháng 11 năm 1888 và bị đày đến Algeria vài ngày 12 tháng 12 1888.

Vua Hàm Nghi (1884 - 1885)

Sáu mươi năm sau, đại lộ vẫn giữ tên.

Đại lộ Hàm Nghi năm 1972 hình của Raymond Depardon