Đường phố, quảng trường nổi tiếng của Sài Gòn: 

Đại lộ Trần Hưng Đạo

Posted on 24/09/2015  bởi timdolinghcmc@gmail.com

Đại lộ Galliéni, giờ là đại lộ Trần Hưng Đạo, hình thập niên 1940

Bài viết này đã được công bố trước đây trong Saigoneer.

Một trong những đại lộ chính trẻ nhất của Sài Gòn, Trần Hưng Đạo được xây dựng năm 1911-1913 trong vùng đất đầm lầy để tạo ra một tuyến đường trực tiếp giữa thành phố Sài Gòn và Chợ Lớn.

Bản đồ 1890 của "route Haute " và (sau đó đề xuất) tuyến đường xe tramway "route Basse ", để tránh được khu đầm lầy

Trong gần 60 năm sau cuộc chinh phục, Sài Gòn và Chợ Lớn đã được ngăn cách bởi một dải đất rộng lớn của đất đầm lầy mà tên của nó từ Marais Boresse, một vũng lầy đặc biệt là không thể tiếp cận nằm ngay phía tây của đường phố Nguyễn Thái Học hiện nay.

Trong thời kỳ này, việc liên lạc giữa hai thành phố có được nhờ vào hai đường route Haute ngày nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai (Hồng Thập Tự) và Trần Phú (Nguyễn Hoàng) còn gọi là route Basse chạy dọc theo phía bắc bờ rạch Chinois (rạch Bến Nghé). Đó là dọc theo những tuyến đường mà hai đường xe tramway hơi nước Sài Gòn-Chợ Lớn được mở ra bởi các nhà đầu tư, trong năm 1881 và 1891.

Năm 1879, 1887 và một lần nữa vào năm 1904, chính quyền Cochinchine đã lập kế hoạch để lấp các đầm lầy, nhưng kế hoạch này đã phải hủy bỏ, do tranh cãi giữa hội đồng thuộc địa và cuối cùng là thiếu vốn.

Đại lộ Galliéni trong bản đồ Sài Gòn năm 1918, trước khi hệ thống xe tramway được lắp đặt

Cuối cùng vào ngày 27 tháng 7 năm 1910, sau một sự can thiệp của Chính phủ trung ương ở Hà Nội, tổng số 1.250.000 Piastres đã được trích lập để lấp đầm lầy, Đầu tư cho sự thành lập khu nhà ga mới Sài Gòn và xây dựng tuyến đường nối hai thành phố được xem như là đại lộ Sài Gòn – Chợ Lớn.

Công việc này do Société française d’Entreprises de Dragages et de Travaux publics đảm nhiệm 18 tháng tư năm 1911, công trình chính mất hai năm để hoàn thành. Đại lộ Sài Gòn – Chợ Lớn hoàn thành ngày 09 Tháng 12 năm 1913.

Được hình thành từ đầu như một phần mở rộng của đại lộ Bonnard (hiện nay đại lộ Lê Lợi, được kết nối thông qua quảng trường ở phía trước của chợ trung tâm mới hay chợ Bến Thành), đại lộ Sài Gòn-Chợ Lớn mở rộng về phía tây đến đường An-Bình, nối với đường des Marins (Đồng Khánh, hiện nay Trần Hưng Đạo B) tiếp tục đi vào Chợ Lớn.

Tướng Joseph Galliéni (24 tháng 4 năm 1849 - 27 tháng 5 năm 1916)

Vào cuối năm 1916, sau cái chết của viên chỉ huy quân sự Pháp và quản trị thuộc địa tướng Joseph Gallieni (24 tháng 4 1849-27 tháng 5 năm 1916), đại lộ Sài Gòn-Chợ Lớn được đặt tên lại Général Gallieni. Năm 1911, nhà điều hành xe tramway cùa đường route Haute là Société générale des Tramways à vapeur de Cochinchine (SGTVC) đã bị loại ra cuộc kinh doanh bởi đối thủ xe tramway đường route Basse là Compagnie française des tramways de l 'Indochine (TIAC), chấp hành lệnh can thiệp của chính quyền để đưa đường xe tramway của đường route Haute từng bước là một phần của Chemins de fer de l’Indochine (CFI).

Năm 1920, khi CFTI bắt tay vào một dự án điện khí hóa toàn diện đường xe tramway, CFI một thời gian ngắn coi đề nghị thay thế xe tramway đường route Basse bằng một loại xe tramway chạy bằng điện dọc đại lộ Gallieni. Tuy nhiên, có vẻ như các nhà quản lý CFI ít quan tâm trong việc phát triển xe tramway điện thành phố và đề nghị này đã bị bỏ rơi.

Đại lộ Galliéni trong bản đồ Sài Gòn năm 1942, cho thấy hệ thống xe tramway

Vào năm 1925, CFI nhận được lời mời không thể từ chối. Trong năm đó, CFTI đề xuất rằng, để đổi lấy một hợp đồng gia hạn 30 năm cho tất cả các hoạt động của mình, là tiếp quản đường Sài Gòn-Chợ Lớn (route Haute) đã được chuyễn nhượng và tự mình chịu chi phí, xây dựng lại một đường ray đôi dài 5.9 km kết nối hai thành phố thông qua đại lộ Gallieni.

Các nhà điều hành đường sắt chính nhảy vào cơ hội này để phân chia đường xe tramway đã làm ăn thua lỗ. Một nhượng quyền được ký kết vào năm 1926, và đường xe tramway mới Gallieni mở cửa cho công chúng vào năm 1928, với bảy điểm dừng - Sài Gòn ga cuối (Hàm Nghi / Hồ Tùng Mậu đường ngang), Cuniac (Bến Thành Market), d'Arras (Trần Hưng Đạo / ngã ba Hồ Hảo Hớn), Nancy (Trần Hưng Đạo / (Cộng Hòa),Nguyễn Văn Cừ), Petrus Ký (Lê Hồng Phong / ngã ba Trần Hưng Đạo), An-binh (ngã ba An Bình / Trần Hưng Đạo), và sau đó dọc theo đường des Marins vào Chợ Lớn.

Một hình ảnh màu hiếm năm 1953 về xe tramway trên đại lộ Gallieni (Trần Hưng Đạo), vào  trước ngày ngưng hoạt động

Đáng buồn thay, đường xe tramway hoạt động trên đại lộ Gallieni chỉ được 25 năm. Nó trở thành nạn nhân của tranh chấp kéo dài giữa CFTI và Nhà nước của chính phủ Việt Nam Bảo Đại, nó ngừng hoạt động vào ngày 11 tháng sáu năm 1953. Vào năm 1955, nhà cầm quyền chấm dứt hợp đồng CFTI và đóng cửa toàn bộ hệ thống đường xe điện vĩnh viễn.

Năm 1952, phần của đại lộ Gallieni chạy từ đường Nancy đến đường An-Bình đã được đổi tên thành đại lộ Trần Hưng Đạo, tôn vinh anh hùng dân tộc vĩ đại Trần Hưng Đạo (? -1300), Người đã gây ra ba lần thất bại liên tiếp cho quân Mông Cổ xâm lược. Sau đó, năm 1955, trở thành tên mới của toàn bộ đại lộ, đường des Marins  trước đây kết nối với Chợ Lớn trở thành đại lộ Đồng Khánh. Kể từ năm 1976, đại lộ Đồng Khánh đã được biết đến như Trần Hưng Đạo B.

Lăng Pétrus Ký ngày hôm nay

Bởi vì đường phố luôn thay đổi mới mẻ tương đối, hầu hết các điểm mốc quan trọng nằm dọc theo chiều dài của đường có niên đại từ thời kỳ thuộc địa đến sau này.

Con đường này nằm giữa làng Nhơn Giang cũ ở Chợ Quán, nơi học giả Petrus Ký đã xây nhà năm 1861, do đó khi lăng Pétrus Ký được xây dựng trên đó từ năm 1935-1937, thì lăng nằm ngay bên cạnh đại lộ Gallieni.

Các địa danh quan trọng khác trên đại lộ còn tồn tại cho đến ngày nay bao gồm tòa nhà Nguyễn Văn Hảo tại 19-21 Trần Hưng Đạo và ngôi biệt thự xưa SAMIPIC tại 606 Trần Hưng Đạo.