LÊ QUÝ ĐÔN KHUNG TRỜI KỶ NIỆM

Thứ Ba, 22 tháng 12, 2015

NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

771. Ngã tư Lê Lợi - Pasteur năm 1970 và hiện nay.

772. Phía trước khách sạn Capitol đường Đồng Khánh năm 1970 và hiện nay.

773. Hơn 100 năm trôi qua trên đường Nguyễn Huệ.

774. Đường Charner năm 1940 và đường Nguyễn Huệ ngày nay,

775. Phía trước khách sạn Caravelle băm 1966 và hiện nay.

776. Tòa nhà 85-113 Nguyễn Huệ những năm 1960 và khung cảnh hiện nay.

777. Ngân hàng Việt nam Thương Tín (quỹ tiết kiệm quân đội VNCH) giờ là khách sạn Duxton.

778. Ngã năm chợ Thái Bình xưa và nay.

779. Đài áp lực nước đường ra ngã tư Hàng Sanh xưa và nay.

780. Ngã tư Phú Nhuận xưa và nay.

Nguồn Mel Schenck, Trung Ngô, Tim Doling

Thứ Ba, 15 tháng 12, 2015

NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

761. Đường Trần Quý Cáp ngang trường Lê Quý Đôn xưa và nay.

762. Tiệm Goldas đường Lê Lợi xưa và nay.

763. Hình ghép giao lộ Thống Nhất - Cường Để (Lê Duẩn - Tôn Đức Thắng) và thành Cộng Hòa xưa và nay.

764. Hình ghép cảnh toàn quyền Renée Robin bước lên thềm Temple du Souvenir Annamite năm 1934 và vị trí hiện nay.

765. Đại lộ Nguyễn Huệ Thập niên 60 và nay.

766. Đại lộ Hàm Nghi năm 1966 và nay.

767. Xe xích lô máy đậu trước nhà hát thành phố (Hạ Nghị Viện) và vị trí hiện nay.

768. Đại lộ Lê Lợi thập niên 50 và nay.

769. Đường Trần Quang Khải năm 1966 và nay.

770. Giao lộ Tự Do (Đồng Khởi) - Ngô Đức Kế năm 1967 và nay.

Nguồn Xuan Nhu Tran, Trung Ngo, Tim Doling

Thứ Sáu, 11 tháng 12, 2015

Đường phố, quảng trường nổi tiếng của Sài Gòn:

Đường Hàm Nghi - Phần 2

Published on Tuesday, 08 December 2015 11:57

Written by Tim Doling.

Trang chủ để một trạm xe điện, một khách sạn lớn và đại sứ quán Mỹ

đầu tiên ở Sài Gòn, câu chuyện về đại lộ Hàm Nghi thế kỷ 20 phản ánh cuộc hành trình đầy biến động của Việt Nam. Đây là phần thứ hai của bài.

Đại lộ Hàm Nghi đạt chiều dài 988 mét trong giai đoạn sau năm 1910, khi các xưởng đường sắt đã được di dời về Dĩ An và việc tháo nước vùng đầm lầy rộng lớn cho phép việc tạo ra chợ trung tâm mới (Bến Thành) với diện tích rộng rãi, cùng với một ga cuối tuyến đường sắt lớn hơn nhiều ở khu vực này, ngày nay đã trở công viên 23 - 9. Từ năm 1914, những con đường đôi Krantz và Duperré kéo dài từ sông Sài Gòn về phía Place du Marché, bây giờ được gọi là công trường Quách Thị Trang (xem Changing Faces of Sai Gon Railway Stationt).

Sự phát triển của đại lộ được mô tả trong bản đồ năm 1898 và 1920.

Năm 1914, tòa nhà trụ sở đường sắt đượcxây dựng tại số 139 đại lộ la Somme, nhìn ra Place du Marché (xem Vietnam Railways Building). Từ ngày đó trở đi, hành khách của xe lửa Sài Gòn-Mỹ Tho và trên tuyến Bắc-Nam không đi tới đi lui bên các tòa nhà mới dọc theo đại lộ, nhưng các đường ray cũ được giữ lại để tạo thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa từ cảng Sài Gòn qua cầu trên Arroyo Chinois (rạch Bến Nghé), vốn đã được lắp đặt trong năm 1903. Trong năm 1911, xe tramway cũng đã được đặt trên đại lộ, và trong những năm tiếp theo ngã ba đường Chaigneau đã trở thành trạm dừng xe tramway quan trọng.

Trong cuộc chiến tranh thế giới 1914-1918, hơn 92.000 người Việt đã chiến đấu trong lực lượng vũ trang Pháp, và ít nhất 12.000 trong số này được cho là đã thiệt mạng trong cuộc xung đột đó. Nhiều đài tưởng niệm chiến tranh sau đó đã được xây dựng ở Sài Gòn (xem Hùng King Temple) và đến ngày 22 Tháng 4 năm 1920, các đường Krantz và Duperré (sau đó vẫn còn nhiều người biết đến như đại lộ Canton) đã được sáp nhập lại và đặt tên đại lộ la Somme, sau của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất đẫm máu nhất.

Trong sự trỗi dậy đầy bạo lực vào năm 1919 của người Việt tẩy chay hàng hóa của thương nhân Trung Quốc, nhiều cư dân Quảng Đông trong những con đường xung quanh di chuyển đến Chợ Lớn cho an toàn. Tuy nhiên, một số nhà hàng Trung Quốc trên đại lộ la Somme vẫn còn hoạt động, và khi du lịch bắt đầu phát triển vào giữa những năm 1920, nhiều khách sạn nhỏ và nhà nghỉ cũng xuất hiện. Sau đó, vào năm 1927, chủ đồn điền Trần Quang Ẩn mở khách sạn Grand d'Annam 60 phòng tại số 117 đại lộ la Somme, trở thành một trong những khách sạn nổi tiếng nhất của thành phố trong những năm 1930 và 1940.

Một xe tramway CFTI trên đại lộ la Somme trong năm 1930

Trong năm 1949, chịu đựng rất nhiều những thất bại trong Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất, người Pháp đã quyết định trao trả độc lập hạn chế cho Việt Nam nằn trong Liên hiệp Pháp, dẫn đến việc ra đời nhà nước Việt Nam, với Vua Bảo Đại là người đứng đầu nhà nước. Hoa Kỳ ngay lập tức thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với thực thể mới, và vào năm 1950 tòa nhà Đại sứ quán Mỹ đầu tiên đã được khánh thành tại số 39 đại lộ la Somme. Sau năm 1955, tòa nhà này - “Tòa công sứ Hoa Kỳ” được mô tả bởi Graham Greene trong cuốn tiểu thuyết The Quiet American – đã sử dụng 12 năm như Đại sứ quán Mỹ cho tới thời Việt Nam Cộng Hòa. Năm 1967, trong vụ đánh bom vào ngày 30 tháng 3 năm 1965, các cơ quan ngoại giao Mỹ đã được chuyển tới một nơi an toàn hơn tại số 4 đại lộ Thống Nhất (Lê Duẩn).

Tòa Đại sứ quán Mỹ đầu tiên tại số 39 Hàm Nghi vào đầu thập niên 1960.

Sau khi thành lập nước Việt Nam Cộng hòa trong năm 1955, đại lộ la Somme đã được đổi tên thành Đại lộ Hàm Nghi, đễ tưỡng nhớ vị vua thứ tám triều Nguyễn vua Hàm Nghi (trị vì từ 1884 - 1885), người đã rời Huế để tham gia cuộc nổi dậy của Cần Vương chống Pháp lực lượng chiếm đóng. Được thay thế vào ngày 19 Tháng Chín năm 1885 bởi anh trai của ông là vua Đồng Khánh (1885-1889), Hàm Nghi bị bắt bởi người Pháp vào ngày 01 tháng 11 năm 1888 và bị đày đến Algeria vài ngày 12 tháng 12 1888.

Vua Hàm Nghi (1884 - 1885)

Sáu mươi năm sau, đại lộ vẫn giữ tên.

Đại lộ Hàm Nghi năm 1972 hình của Raymond Depardon

Thứ Ba, 8 tháng 12, 2015

Đường phố, quảng trường nổi tiếng của Sài Gòn:

Đường Hàm Nghi - Phần 1

Published on Monday, 07 December 2015 10:30

Written by Tim Doling.

Là một kênh của trung tâm thành phố, nơi nuôi loài cá sấu và là trái tim của Sài Gòn cũng như riêng của phố Tàu, Hàm Nghi là một trong ba đại lộ rộng nhất của thành phố.

Giống như một số các đường phố lớn khác, Hàm Nghi Boulevard bắt đầu như là một đường thủy. Học giả cuối thế kỷ 19 Petrus Ký cho chúng ta biết đường thủy này đã được người Việt biết đến như Rạch Cầu Sấu ("Crocodile Cầu Creek") bởi vì trong những hồ dọc theo bờ của kênh, cá sấu được nuôi để lấy thịt. (Pétrus Trương Vĩnh Ký, Souvenirs Historiques sur Saïgon et Ses Environs, 1885).

Rạch Cầu Sấu chạy từ sông Sài Gòn xa về giao lộ Hàm Nghi - Pasteur hiện nay, nơi mà rạch gặp kênh khác, trong đó mở rộng đến phần đều đường Pasteur, và cuối cùng kết nối với kênh đào, tiền thân của đại lộ Lê Lợi. Trước năm 1867, Rạch Cầu Sấu được sử dụng chủ yếu bởi các thương gia để tiếp cận chợ cũ thành phố nơi người Pháp lập đường Chaigneau (đường Tôn Thất Đạm hiện nay).

Rạch Cầu Sấu trong bản đồ giữa năm 1860

Đầu thời kỳ thuộc địa, cầu cảng trên cả hai mặt của đông Rạch Cầu Sấu với giao lộ với đường Adran (Hồ Tùng Mậu hiện nay) được đặt tên là đường số 3, trong khi đoạn giữa đường Adran và phần đầu đường Pasteur được đặt tên đường Dayot.

Trong những năm 1860, chính quyền Pháp khuyến khích quy mô lớn người nhập cư từ tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc, với một cái nhìn vào sự phát triển của kinh tế. Chủ yếu đến từ thành phố Quảng Châu và lân cận Triệu Khánh, nhiều người trong số những người mới đến từ Quảng Đông đã chọn cư ngụ tại Rạch Cầu Sấu và Arroyo Chinois (rạch Bến Nghé ) ở Sài Gòn, thành lập một khu phố Tàu thứ hai với hội quán riêng của mình (Hội quán Quảng Châu) tại Cầu Ông Lãnh.

Cây cầu bắc qua lối vào Rạch Cầu Sấu (khoảng1867-1868) có thể được nhìn thấy rõ ràng trong cả hai hình là tòa nhà Wang-Tai được xây dựng vào năm 1867. Ảnh: John Thomson.

Năm 1867, những người Trung Quốc nhập cư đã tham gia cùng một trong những doanh nhân Nam Kỳ nổi tiếng nhất người Quảng Đông, nhà phân phối thuốc phiện Wang Tai, người trong năm đó đã xây dựng trụ sở uy thế của mình, tòa nhà Wang-Tai, trên bờ sông ngay bên cạnh lối vào Rạch Cầu Sấu.(Wang Tai and the Cochinchina Opium Monopoly).

Rạch Cầu Sấu đã được lấp trong năm từ 1867-1868, tạo thành một trục đường 56 mét rộng. Năm 1870, để đáp ứng cho thương gia, một chợ thành phố thay thế được xây dựng cách vài dãy phố, trên bờ phía tây của Grand Canal (hiện nay là đại lộ Nguyễn Huệ). Sau đó, chợ cũ trên đường Chaigneau tiếp tục hoạt động như một chợ địa phương.

Ngày 14 tháng năm 1877, ghi nhận một thực tế rằng một số lượng lớn cư dân Trung Quốc từ tỉnh Quảng Đông đã đến đây, một con đường phố mới được đặt tên là đại lộ Canton.

Trong 20 năm đầu của thời kỳ thuộc địa, nhiều tòa nhà chính phủ đã được xây dựng ở phía cuối của đại lộ, bao gồm Direction du Port de Commerce và Service du Pilotage. Sau khi mua lại tòa nhà Wang-Tai năm 1881, Tổng cục Hải quan và Thuế đã xây dựng lại trong năm 1886-1887 gọi là Hôtel des Douanes (xem Foulhoux’s Saigon).

Việc mở tuyến đường sắt Sài Gòn - Mỹ Tho vào năm 1885 mang lại nhiều thay đổi cho đại lộ, mà ở thời điểm này đã mở rộng về phía tây xa đến đường Mac-Mahon (hiện nay Nam Kỳ Khởi Nghĩa). Ga cuối đường sắt đầu tiên của Sài Gòn tọa lạc tại bờ sông cuối đại lộ Canton, giữa Hôtel des Douanes và Direction du Port de Commerce, và tuyến đường sắt chính chạy về phía tây dọc theo trung tâm của đại lộ, trước khi đi ra phía Chợ Lớn và Mỹ Tho. Một xưởng đường sắt lớn được xây dựng ngay phía tây của giao lộ đại lộ Canton - đường Mac-Mahon (xem Sài Gòn - Mỹ Tho Railway Line).

Một chuyến tàu chờ đợi để khởi hành Sài Gòn - Mỹ Tho vào ngày 20 tháng 7 năm 1885, ngày mở đầu của tuyến đường sắt. Hình ảnh của Maison Asie-Pacifique (MAP)

Ngày 24 Tháng 2 năm 1897, đại lộ được chia thành hai đường riêng biệt ở hai bên của đường ray xe lửa, mỗi con đường được đặt theo tên của đô đốc Pháp - đường Krantz ở phía bắc và đường Duperré về phía nam.

Một cột mốc quan trọng được xây dựng trên đại lộ vào năm 1906 là École des Mécaniciens Asiatiques (bây giờ trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng), sinh viên trong đó bao gồm Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh) vào năm 1911 và Tôn Đức Thắng vào năm 1915.

(Còn tiếp)