NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

                            721. Giao lộ Lê Lợi - Tự Do năm 1970 và hiện nay.

                            722. Thư viện Abraham Lincoln số 8 Lê Quý Đôn ngày xưa và hiện nay.

                            723. Tòa nhà Secrétariat général du gouvernement de la Cochinchine thời VNCH là bộ Kinh tế và vị trí hiện nay.

                            724. Giao lộ Đồng Khánh-Tổng Đốc Phương năm 1965 và vị trí hiện nay.

                            725. Toàn cảnh boulevard Charner thời thuộc địa và toàn cảnh hiện nay.

                            726. Giao lộ Lê Lợi - Công Lý năm 1967 và hiện nay.

                            727.  Đoạn đường Tự Do trước công viên Chi Lăng năm 1955 và cùng vị trí hiện nay.

                                          728. Công trường Lam Sơn năm 1961 ngày nay không còn nữa.

                                          729. Xe lữa đi qua gần nhà thờ Huyện Sỹ khi xưa và vị trí hiện nay.

                                          730. Giao lộ Bonhoure - Tổng Đốc Phương khi xưa nay là Hải Thượng Lãn Ông - Châu Văn Liêm.

Nguồn Tim Doling, Trung Ngô

Lời cảm ơn còn nợ

05/11/2015 - 13:00 PM

Nằm trên một ngọn đồi nhỏ, bao quanh là rừng cây với những bông hoa trắng rung nhè nhẹ như bài hát không lời ru giấc muôn đời, mộ phần của bác sĩ Alexandre Yersin (1863-1943) nằm cách không xa Hòn Bà, nơi làm việc của ông từ 1903.

Kể từ 1858, khi người Pháp đặt bước chân đầu tiên vào Việt Nam, lịch sử của người Việt đã có thêm một giai đoạn khác thường: giai đoạn thực dân với muôn vàn chuyện kể đau thương cũng như mới mẻ. Và trong tất cả những câu chuyện về sự có mặt của người Pháp thực dân ấy, có lẽ câu chuyện về bác sĩ Yersin là phần đầy những cảm hứng mà bất cứ người Việt Nam nào khi kể lại, cũng đều mang một tâm trạng khó tả.

Những di sản Sài Gòn xưa ngày càng co cụm

Chuyện kể về người bác sĩ vĩ đại đó, đã làm dịu lại sự tức giận của một dân tộc tổn thương vì bị xâm chiếm trong các trang sách sử. Dù là nhà thám hiểm, nhà khoa học của cả Đông Dương, cuối cùng ông Yersin đã chọn Việt Nam, con người Việt Nam làm nơi cống hiến cho đến hơi thở cuối cùng. Giúp cho dân bản xứ chữa các loại bệnh nhiệt đới, ông còn là người giúp xây dựng các phương thức canh nông và sinh hoạt tiên tiến. Dân chúng kính ngưỡng ông như là một vị Bồ tát, xây cả miếu thờ theo kiểu phương Đông, bất chấp họ nhìn thấy ông mỗi ngày cầu nguyện theo tín ngưỡng Tin Lành.

Sách xưa ghi lại năm 1890, ông Yersin tìm cách thám hiểm mở đường bộ từ thượng nguồn sông Đồng Nai về Sài Gòn cho người An Nam. Người dẫn đường cho ông khi đến Di Linh đã bỏ cuộc vì thấy quá nguy hiểm, nhưng ông Yersin vẫn lập kế hoạch đi tiếp. Có điều gì đó như một sứ mạng bí ẩn khiến người bác sĩ tài năng này từ bỏ rất nhiều cơ hội, tiền tài, danh vọng... để dành tình yêu cho người Việt. Ngay cả khi ông mất, ước nguyện của ông là được chôn úp mặt vào đất, như muốn ôm giữ cả nơi chốn đó.

Nhiều người dân thành phố vẫn chưa hiểu được hết vì sao phải hạ hết những hàng cây cao xanh đã sống qua thế kỷ, rồi thay bằng một quảng trường nắng chát, cũng như ngập lụt vì không có chỗ thoát nước, chỉ qua một trận mưa.

Hóa ra, ký ức và di sản để lại của những người trong giai đoạn thực dân không nhỏ. Nó không chỉ có mỗi chuyện chiến tranh, cưỡng đoạt... mà còn là một phần của sức sống Việt Nam, là một phần trang ghi chép vô giá cho đời sau.

Không chỉ có Alexandre Yersin, mà Huế - Sài Gòn - Hà Nội... bất kỳ nơi đâu khi chế độ thực dân đến và lấy đi, họ vẫn để lại những điều đáng nhớ. Tòa Bưu điện Sài Gòn, Vương Cung Thánh đường hay Thảo Cầm Viên... cuộc sống được dựng lên chậm rãi và ân cần cho con người chứ không phải hoàn toàn phục vụ riêng cho một chế độ. Tháng 4.1861, khi đến Sài Gòn, đô đốc người Pháp Charmar đã lên kế hoạch xây dựng một thành phố tương lai phát triển của nửa triệu người, dù lúc đó, dân cư ở vùng đất này chỉ khoảng 70.000.

Thật đáng ngạc nhiên khi những người thực dân ấy, đến một vùng đất xa lạ và cộng sinh cùng một dân tộc xa lạ, họ vẫn nhìn về phía tương lai, xây dựng và tổ chức cho mai sau - dù có thể họ không còn cơ hội được nhìn thấy. Quả là khác với không ít quan chức hôm nay, vẫn hành động như nước Việt - dân Việt chỉ tồn tại trong nhiệm kỳ của họ. Loại suy nghĩ rất ngắn và nông cạn mà chính Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từng phải thở dài, thốt lên tên gọi bí ẩn, có tên “tư duy nhiệm kỳ”, trước Quốc hội.
Dù nhìn xa, nhưng có lẽ Thống sứ Paul Bert không thể ngờ rằng trăm năm sau, vườn Jardin de la Ville, hay thường dân còn gọi là vườn Préau lại trở thành lá phổi của Sài Gòn, và là mảng xanh kỳ diệu ngay trung tâm đô thị. Và chắc ông cũng không nhìn đủ xa rằng chính người bản xứ lại tự mình hủy diệt điều quý báu đó, đổi lại bằng một trạm xe và một bãi giữ xe ngầm.

Ngôi biệt thự cổ trên trăm tuổi vừa được bán đi với giá 35 triệu USD

Mới đây, ngôi biệt thự cổ trên trăm tuổi 2.900m2 nằm trên đường Võ Văn Tần, quận 3 vừa được bán đi với giá 35 triệu USD. Nghe cái giá mà nhiều người giật mình. Bởi giá tiền đôi khi là phương pháp hữu hiệu cuối cùng để có thể thức tỉnh được nhiều người về ý nghĩa của thời gian và lịch sử, dù mỉa mai biết mấy.

Rất nhiều thứ ở thành phố được phá bỏ, bán đi... không phải chỉ vì tiền, mà vì sự kiêu ngạo hoặc tàn bạo. Hoàng đế nhà Tần đốt hàng trăm loại triết học và lý luận, hủy diệt những mầm mống văn hóa tự do của Trung Hoa không vì điều gì cả, ngoài sự kiêu ngạo và hung ác. Dù được biện luận che chở, vẫn có không ít người tự hỏi sự hủy diệt đó dùng để làm gì trên đất nước mình. Giống như nhiều người dân thành phố vẫn chưa hiểu được hết vì sao phải hạ hết những hàng cây cao xanh đã sống qua thế kỷ, rồi thay bằng một quảng trường nắng chát, cũng như ngập lụt vì không có chỗ thoát nước chỉ qua một trận mưa.

Nếu không có ý kiến của các đại sứ quán, đặc biệt là đại sứ quán Phần Lan, có lẽ giờ đây thương xá Tax đã là đống gạch vụn. Giữa những ồn ào hoảng kinh của dân chúng kêu la vì thấy di sản của Sài Gòn đang chuẩn bị vào nhà máy nghiền mà dường như chẳng ai buồn đoái hoài, mãi đến khi đám đông ngoại quốc lên tiếng, đặc biệt là những quốc gia từng là thực dân một thời, thì di sản lịch sử 130 năm tuổi của Việt Nam mới được giữ lại.

Khi những di sản thực dân đáng yêu đó mỗi ngày càng co cụm, càng ít đi, chúng ta vẫn còn nợ một lời cám ơn với những con người thực dân ân cần đó. Họ để lại cho người Việt bài học về cái đẹp và sự chu toàn nhưng phai tàn bởi những đổi thay kiêu ngạo và không biết tiếc nuối.

Một đất nước không biết tiếc nuối, liệu có còn đủ sức mơ tới tương lai?

                                                                                               Bài và ảnh Tuấn Khanh

Đường phố, quảng trường nổi tiếng của Sài Gòn: 

Đường Tôn Thất Thiệp

Posted on 09/08/2015 bởi timdolinghcmc@gmail.com

Bài viết này trước đây đã được xuất bản trong Saigoneer.

Trong suốt thời kỳ thuộc địa, đường Tôn Thất Thiệp được gọi là đường Ohier, nhưng tên thông dụng là " đường des Malabars" sau khi cộng đồng lớn người Tamil định cư ở đây từ năm 1880.

Một trong những con đường lâu đời nhất ở Sài Gòn, đường Tôn Thất Thiệp đã được biết đến trong thời kỳ đầu thuộc địa trước hết là đường số 9 và sau đó từ năm 1863 là đường de l' Église, sau nhà thờ Công giáo La Mã đầu tiên, được xây dựng tại ngã ba của đường này với đại lộ Charner (Nguyễn Huệ). 

Nhà thờ Église Sainte - Marie - Immaculée nằm ở vị trí giao lộ Tôn Thất Thiệp - Nguyễn Huệ ngày nay (nay vị trí này là tòa nhà Sun Wah)

Xây dựng từ gỗ, nhà thờ đầu tiên đã bị phá hủy trong những năm đầu thập niên 1870, do sự phá hoại của mối. Theo một kế hoạch đã được tiến hành để xây dựng một nhà thờ bằng gạch thay thế trên vị trí hiện có, đường Tôn Thất Thiệp tương lai đã được đặt tên lại rue Ohier, tên của đô đốc Marie Gustave Hector Ohier, người từng là Thống đốc Nam Kỳ 1868-1869.

Trong thập niên 1880 , một số lượng lớn người Tamil từ các khu định cư Ấn Độ thuộc Pháp là Pondicherry (Puducherry) , Karikal và Yanaon bắt đầu đến Sài Gòn, và đường Ohier đã dần dần chuyển thành một con đường có cộng đồng người " Malabars " hoặc " Chettyars " lớn nhất thành phố, nhiều người trong số họ sống bằng nghề cho vay và tài chính.

Đường Tôn Thất Thiệp năm 1864 trên bản đồ là đường de l' Église

Đến năm 1890, đường Ohier được gọi phổ biến là " đường des Malabars, từ năm đó trở đi đường phố toàn bộ là các doanh nghiệp Tamil, chủ yếu là các ngân hàng và các dịch vụ cho vay.

Đền Sri Thendayutthapani hiện tại ở số 66 Tôn Thất Thiệp có từ thập niên 1920, nhưng được cho là đã được xây dựng trên nền của một ngôi đền Hindu thành lập sớm vào cuối thế kỷ 19 bởi những người định cư Tamil đầu tiên. Temple Club đặt trong căn nhà cũ thời thuộc địa số 29-31 Tôn Thất Thiệp, được xem như là nhà khách của đền.

Theo sau sự phá hủy ngôi nhà thờ đầu tiên năm 1870, đường de l' Église được đổi tên là Ohier như trong bản đồ 1890.

Sau sự ra đi của người Pháp, các doanh nghiệp Tamil ở Sài Gòn tiếp tục có những đóng góp quan trọng đối với đời sống kinh tế của thành phố và " đường des Malabars" đổi tên thành đường Tôn Thất Thiệp vào năm 1955, tiếp tục là trung tâm của  cộng đồng Ấn Độ sôi động. 

Hầu hết cộng đồng Tamil rời Sài Gòn trước năm 1975, và phần lớn các cửa hàng thời thuộc địa cũ mà họ đã từng làm kinh doanh cũng đã bị phá hủy trong những thập kỷ gần đây.

lễ hội hàng năm Thaipusam của người Hindu được tổ chức bởi cộng đồng Tamil, hình chụp bên ngoài ngơi đền Sri Thendayutthapani.

Tuy nhiên, những người quan tâm đến lịch sử của người Tamil định cư tại Sài Gòn vẫn còn có thể được thưởng lãm xứng đáng khi đến thăm đền Sri Thendayutthapani, nơi đã từng trang trí cho các cỗ xe được sử dụng hàng năm bởi cộng đồng người Tamil ở đường des Malabars để mang họ vị thần Hindu diễn hành quanh các đường phố Sài Gòn trong lễ hội Thaipusam của người Hindu.

Trong khi đó, quanh góc của một con hẻm bên cạnh số 122 đường Pasteur, là một di tích khá độc đáo của cộng đồng người Ấn ở Sài Gòn - là chuồng chim bồ câu nơi mà họ đã từng nuôi.

Đường Tôn Thất Thiệp ngày hôm nay.

Một góc nhìn khác hôm nay từ đường Tôn Thất Thiệp cho thấy ngôi đền 

Sri Thendayutthapani.

Chuồng chim bồ câu mà cộng đồng ngưới Ấn từng sử dụng để nuôi chim.

Một số hình ảnh về đường Tôn Thất Thiệp

Đường Tôn Thất Thiệp gần đền Sri Thendayutthapani.

Đường Tôn Thất Thiệp giao với đại lộ Nguyễn Huệ với bức tường tòa hòa giải.

Đường phố, quảng trường nổi tiếng của Sài Gòn: 

Đường Đồn Đất (Thái Văn Lung)

Posted on 09/10/2015 bởi timdolinghcmc@gmail.com

Bài viết này trước đây đã được xuất bản trong Saigoneer.

Một trong các đường phố lâu đời nhất của thành phố, con đường chúng ta biết ngày nay là Thái Văn Lung (Đồn Đất) mang tên đường Pasteur trong hơn nửa thế kỷ.

Đường De l’Hospital với cầu ngà ba kênh năm 1863

Khi Đô đốc Louis Adolphe Bonard (1805-1867) thành lập Bệnh viện Quân y vào năm 1862, con đường chúng ta biết ngày nay là Thái Văn Lung đã được coi như là con đường chính dẫn đến cổng bệnh viện. Con đường này được biết đến với hơn 35 năm sau đó là đường De l’Hospital.

Trong những ngày đầu, ai đi qua con đường De l’Hospital từ bờ sông đến bệnh viện quân y đều phải vượt qua ngả ba kênh, chạy dài từ phía bắc xuống phía nam giữa giao lộ Nguyễn Siêu et Cao Bá Quát hiện nay. Con kênh này cũng như nhiều con kênh của trung tâm thành phố được lấp vài năm 1868 vì lý do vệ sinh.

Ở bên trong lòng của bệnh viện quân y là viện Pasteur đầu tiên ngoài thành phố được hình thành vào năm 1891. Vào năm 1897, hai năm sau khi cái chết của Louis Pasteur, Hội đồng thành phố đổi tên đường De l’Hospital thành đường Pasteur, và giữ cho đến năm 1955.

                           Đường De l’Hospital được đổu tên là Pasteur năm 1897

Nằm ở trung tâm của cảng hải quân, con đường được bao bọc trọng pháo hải quân và cơ sở vật tư hải quân và cũng đã có nhiều văn phòng hải quân khác, bao gồm Direction du Port de Guerre, Bureau de l' administration de la Marine, những thợ thuyền và nhân viên trong đội quân thuộc địa, và -về phía cực bắc, trên phần đất của IDECAF hiện nay- là Service de Santé navale (Service de Santé Militaire et Direction de l'Intendance). 

Trong những năm đầu thế kỷ 20, đường này đã xây dựng một số biệt thự là nơi cư ngụ của những nhà thực dân giàu có.

                                Đường Pasteur trở thành đường Đồn Đất năm 1955

Năm 1955, đường được đổi tên là Đồn Đất (pháo đài bằng đất) theo tên một pháo đài quân sự được xây dựng bởi lực lượng Pháp tại khu vực quanh giao lộ Thái Văn Lung - hiện nay là Lê Thánh Tôn trong cuộc chinh phục Sài Gòn năm 1859. Thậm chí ngày nay, người Việt cao tuổi vẫn thích gôi bệnh viện Grall là bệnh viện Đồn Đất. Trong cùng năm đó, tên Pasteur đã được chuyển giao cho con đường này mà được biết đến trong thời kỳ thuộc địa là đường Pellerin. 

Năm 1995, đường Đồn Đất được đổi tên một lần nữa, lần này là tên một luật sư và là thành viên của Quốc hội tên là Thái Văn Lung (1916-1946 ), quê quán Thủ Đức đã có vai trò tích cực trong cuộc đấu tranh để ngăn chặn sự trở lại của Pháp sau Thế chiến II, dẫn đến việc ông bị bắt và tra tấn đến chết trong nhà tù của Pháp.

Sau khi người Pháp ra đi, những văn phòng của Service de santé militaire bị phá hủy và tại phần đất này một trung tâm văn hóa Pháp hình thành dưới tên gọi là Viện Văn hóa Pháp tại Sài Gòn. Năm 1982, nơi này trở thành viện trao đổi văn hóa Pháp (IDECAF), Ngày nay đây là cơ quan văn hóa nhộn nhịp nhất của thành phố.

                                     Một số hình ảnh về con đường này:

                 Góc đường Gia Long - Đồn Đất, bên phải hình là cổng BV Grall

                        Bệnh viện Grall giờ phút cuối cùng của cuộc chiến Việt Nam

                                        Những căn nhà gần bệnh viện Grall

                                                          Trung tâm văn hóa Pháp

NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

                             711. TT Nguyễn Văn Thiệu và phó TT Nguyễn Cao Kỳ trước trụ sở thượng viện ngày 3 tháng 9 năm 1967 và cùng địa điểm hiện nay.

                             712. Giao lộ Bùi Thị Xuân-Cống Quỳnh xưa và nay.

                             713. Bùng binh Cây Gõ (Lục Tỉnh-Minh Phụng-Trần Quốc Toản) xưa và nay.

                             714. Đường Phù Đổng Thiên Vương giao với đường Đồng Khánh năm 1970 và hiện nay.

                             715. Đường Lê Quang Sung gần tới đường Mai Xuân Thưởng năm 1992 và hiện nay.

                             716. Trụ sở công ty Nestlé 35-37 đường Mac-Mahon (Công Lý) xưa và nay.

                             717. Quân lính thành 11th Colonial Infantry diễn hành trên đại lộ Norodom đầu thế kỷ 20 và vị trí hiện nay.

                             718. Vòng xoay Ngả 7 năm 1972 và hiện nay.

                             719. Trường Jauréguiberry sau là trường Saint Exsupery xưa và nay.

                             720. Vị trí của tượng Petrus Ký khi xưa và hiện nay.

                                          Nguồn Mel Schenck, Tim Doling

NGÀY ẤY VÀ BÂY GIỜ

                               701. Bệnh viện Adventist Hospital (Cơ Đốc) ngả tư Phú Nhuận xưa và nay.

                               702. Giao lộ Gia Long-Pasteur năm 1967 và hiện nay.

                               703. Tượng Léon Gambetta Monument ở ngả tư Norodom - Pellerin (Thông Nhất, Lê Duẩn - Pasteur) ngày xưa và hiện tại.

                               704. Bệnh viện Bình Dân xưa và nay.

                               705. Hotel Tân Việt  về sau là nhà hàng vũ trường Tour d'Ivoire đường Trần Hưng Đạo xưa và nay.

                               706. Giao lộ Tổng Đốc Phương-Khổng Tử xưa và nay là Châu Văn Liêm-Hải Thượng Lãn Ông.

                               707. Ngả tư Hai Bà Trưng - Hiền Vương (Võ thị Sáu) xưa và nay.

                               708. Cổng chính của building United States Information Service (USIS) tại ngả tư Gia Long/Lý Tự Trọng - Hai Bà Trưng giờ là Quán Loan.

                               709. Giao lộ Pasteur-Lê Lợi năm 1973 và hiện nay.

                               710. Trường Jauréguiberry (Saint Exupéry) đường Ngô Thời Nhiệm xưa và nay.

Nguồn Xuan Nhu Tran, Trung Ngo và Tim Doling